اعتیاد رفتاری (behavioral addiction) یک از رایج ترین انواع مختلف اعتیاد است که ناخواسته و ندانسته به سراغ افراد می آید و یکی از موضوعات همیشگی جلسه های مشاوره ترک اعتیاد و مشاوره خودشناسی در ویکی روان است. در این مطلب به بررسی دقیق انواع، نشانه ها و درمان اعتیاد رفتاری از نظر علم روانشناسی می پردازیم.
فهرست موضوعات بررسی شده
اعتیاد رفتاری چیست؟
با وبلاگ روانشناسی ویکی روان همراه باشید.
اعتیاد رفتاری – که گاهی اوقات به آن اختلال کنترل تکانه (impulse control disorder) نیز گفته می شود، نوعی اعتیاد است که شخص مبتلا رفتار یا رفتارهای خاصی را مکرر، از روی اجبار و بدون در نظر گرفتن عواقب منفی احتمالی (جسمی، احساسی، مالی و غیره) انجام می دهد.
در اعتیاد رفتاری برخلاف اعتیاد به مواد مخدر یا الکل، فرد به هیچ ماده شیمیایی خارجی از نظر جسمی وابسته نیست
اما با این وجود همانطور که در مقاله تعریف معتاد بودن چیست در سایت ویکی روان گفتیم، اثرات شیمیایی داخلی در بدن (به ویژه در رابطه با سامانه پاداش مغز) بسیار شبیه به اثرات ناشی از اعتیاد روانی به الکل یا مواد مخدر است و تأثیر آن بر شخص معتاد نیز می تواند به همان اندازه مخرب باشد.
راه تشخیص اعتیاد رفتاری چیست؟
شواهد بسیاری نشان می دهد که اعتیاد رفتاری ارتباط نزدیکی با مصرف مواد مخدر دارد و به همان روش های درمانی موثر هستند.
همچنین این اختلالات رفتاری معیارهای مشابه تشخیصی دارند. اگر فردی از روی اجبار این رفتارها را انجام دهد و عواقب منفی آنها را تجربه کرده ولی هنوز نتواند انجام دادن آنها را متوقف کند، اعتیاد به رفتار تشخیص داده می شود
در نتیجه، متخصصان بهداشت روان برنامه درمانی متناسبی با فرد را تنظیم می کنند تا با شرکت در جلسات گفتار درمانی (مشاوره روانشناسی) بتوانند بر انواع اعتیاد رفتاری غلبه کنند.
خطرات اعتیاد رفتاری چیست؟
تأثیر چنین اعتیادی در زندگی، به دلیل خاص بودن رفتار هر فرد و همچنین فعالیت هایی که منجر به اعتیاد رفتاری می شوند، ممکن است از خیلی کم تا کاملا فاجعه بار و کشنده متغیر باشد.
کمترین تاثیر انواع اعتیاد رفتاری بدتر شدن شرایط زندگی در جنبه های فردی، خانوادگی و اجتماعی است، افزایش هزینه های مالی و همچنین تهدید سلامت و روابط ممکن است شدید باشد و البته ریسک خطر مرگ برای بعضی از افراد هم وجود دارد.
کنترل انواع اعتیاد رفتاری کار ساده ای نیست و همیشه احتمال بروز نشانه های بازگشت به اعتیاد در افراد وجود دارد.
حتما در ویکی روان بخوانید:
مهم ترین علائم و نشانه های اعتیاد رفتاری چیست؟
درک روند اعتیاد و علائم خطرناک آن کمک می کند تا تفاوت بین رفتار اعتیاد آمیز، رفتار مشکل سازی که اعتیاد نیست و رفتار طبیعی و سالم را تشخیص دهید.
در هر صورت نشانه های اعتیاد رفتاری عبارتند از:
- صرف زمان بیشتر برای انجام آن رفتار، فکر کردن به آن رفتار یا بهبودی از اثرات آن
- وابستگی به رفتار به عنوان راهی برای کنار آمدن با عواطف و “احساس طبیعی بودن“
- ادامه دادن آن علیرغم آسیب های جسمی و یا روانی
- اختلال در قطع رفتار علیرغم تمایل به ترک آن
- غفلت از کار، مدرسه، دانشگاه یا خانواده برای انجام بیشتر آن رفتار
- تجربه علائم ترک (مثلاً بروز بیماری افسردگی یا تحریک پذیری) هنگام تلاش برای توقف آن رفتار
- به حداقل رساندن یا پنهان کردن گستردگی آن مشکل
همانطور که مشاهده کردید در حقیقت علائم اعتیاد رفتاری مربوط به دو موضوع اصلی می شود:
- تکرار رفتاری خاص
- عدم تمایل یا ناتوانی در کنترل آن رفتار
اینهاباعث می شوند فرد بدون اختیار کاری را مدام انجام دهد تا شدت اعتیاد رفتاری در او بیشتر از قبل بشود.
انواع اعتیاد رفتاری چیست؟
اگرچه بیشتر این اعتیاد‌ها توسط DSM-5 یا راهنمای تشخیصی پیشرو در زمینه بهداشت روان تشخیص داده نشده اند، اما بسیاری از روانشناسان و روانپزشکان معتقدند که این شرایط ناراحت کننده قابل درمان هستند.
اما برای انتخاب راه درمانی ابتدا باید انواع اعتیاد رفتاری را بشناسیم تا بدانیم چطور باید تصمیم گیری کنید. برخی از انواع اعتیادهای رفتاری رایج عبارتند از:
- اعتیاد به ورزش کردن
- اعتیاد به غذا
- اعتیاد به قمار
- اعتیاد به اینترنت
- اعتیاد به شبکه های اجتماعی و فضای مجازی
- اعتیاد به عشق
- اعتیاد به تماشای فیلمهای پورن
- اعتیاد به روابط جنسی
- اعتیاد به خرید (به خصوص در خانمها)
- اعتیاد به خالکوبی و تاتو
- اعتیاد به بازی های ویدیویی
- اعتیاد به کار
عواقب ابتلا به اعتیاد رفتاری چیست؟
این رفتارها حتی اگر به طور خاص به عنوان اعتیاد شناخته نشوند، ممکن است منجر به مشکلات واقعی در زندگی، عملکرد و روابط فرد شوند!
همچنین ممکن است اضطراب قابل توجهی ایجاد کنند و حتی زمانی که فرد می خواهد آنها را ترک کند، تغییر دادن آن دشوار است.
سرانجام این اعتیاد رفتاری باعث زیان هایی در زندگی خود و اطرافیان آنها می شود. همچنین ممکن است رنج غیر قابل تحملی را در مسائلی نظیر مشکلات مالی یا روابط شخصی متحمل شوند. چیزیکه زمانی هیجان انگیز و رضایتبخش به نظر می رسید به یک باره شرم آور می شود.
اگر این رفتار باعث پریشانی و اختلال در زندگی شما شده است، با متخصص روانشناس خوب یا روانپزشک صحبت کنید.
بهترین درمان اعتیاد رفتاری چیست؟
مداوای اینگونه رفتارها بر پایه هر نوع درمان اعتیاد است و انواع مختلفی از مدل ها و قالب های درمانی در دسترس هستند.
متداول ترین مدل استفاده شده، رفتار درمان شناختی (CBT) است که بر کشف عوامل تحریک کننده و الگوهای اجباری و ایجاد تغییرات اساسی در سبک و شرایط زندگی برای تشویق رفتار سالم متمرکز است.
استفاده از روانشناسی مثبت گرا برای درمان اعتیاد رفتاری
مشاوره روانشناسی مثبت گرا نیز معمولا مورد استفاده قرار می گیرد که مبتنی بر تشویق بیمار از طریق تأمل و درون بینی است که به مشاهده جنبه های منفی رفتار وی می پردازد تا بیمار را مصمم به ایجاد تغییر در خود کند.
مدل درمانی خاص شما از یک مشاور روانشناس به مشاور دیگر متفاوت است و ممکن است لازم باشد قبل از شرکت در یک یا چند روش درمانی که مناسب شماست، روشهای درمانی مختلف را امتحان کنید
خوشبختانه برای کسانی که از اعتیاد رفتاری رنج می برند، درمان هایی که برای وابستگی به مواد ایجاد شده با موفقیت مورد استفاده قرار گرفته اند. متخصصان درمان اعتیاد در حال توسعه روشهایی برای درمان طیف وسیعی از انواع اعتیاد هستند و کلینیک های ترک اعتیاد آنلاین و حضوری برای درمان اعتیاد رفتاری نیز وجود دارد.
همچنین می توانید به یک مشاور روانپزشک یا روانشناس که در کمک به افراد برای غلبه بر مشکلات عاطفی و ایجاد تغییر در زندگی مهارت دارد، مراجعه کنید.
انواع راه های درمانی اعتیاد رفتاری عبارتند از:
درمان ممکن است شامل موارد زیر شود:
- رفتار درمانی شناختی
- گروه درمانی
- تجویز داروهای اعصاب و روان
- مشاوره یک به یک یا زوجین
- گروه های حمایتی درمانی
حقایقی درباره اعتیاد رفتاری
- بیش از ۴۰۰٫۰۰۰ نفر فقط در انگلستان به قمار اعتیاد دارند و بیش از ۲ میلیون نفر در معرض خطر هستند
- تخمین زده می شود از هر ۱۰ نوجوانی که بازی های ویدیویی انجام می دهند، یک نفر به آن اعتیاد دارد
- ۶٪ زنان و ۵٫۵٪ مردان از اعتیاد به خرید رنج می برند.
- افراد معتاد به رابطه جنسی تا پنج برابر بیشتر از حد متوسط در معرض اعتیاد به مصرف مواد مخدر هستند
- در مطالعات بالینی مرتبط با اعتیاد به غذا، ۹۴٪ از موش ها آب شیرین شده را به جای کوکائین انتخاب کردند
- تعداد بسیار زیادی از افراد در ایران مشغول به قمار و شرط بندی های آنلاین هستند که بیشتر آنها را قشر جوان تشکیل می دهد
به طور کلی، در مورد اعتیاد رفتاری، قبل از تشخیص، پیش بینی بهترین راه درمانی است.
پیشنهاد ویکی روان در مورد اعتیاد رفتاری
اگر احساس می کنیم قدرت توقف انجام کاری را ندارید و وقتی آن را انجام نمی دهید و از آن دور هستید احسس بی تابی شدیدی دارید بهتر است فکری برای درمان کنید.
اولین نکته این است که اگر اعتیادهای رفتاری را درمان نکنید روز به روز بدتر می شوند، اگر به آنها بی تفاوت باشید روزی نه چندان دور اثرات منفی آن را در زندگی خود مشاهده می کنید.
