مواجهه درمانی یا (Exposure therapy) یک درمان روانشناختی (psychological treatment) است که برای مداوای ترس های نا به هنجار کاربرد دارد. در جلسات مشاوره روانشناسی ویکی روان، بر اساس شرایط بیمار از تکنیک های زیادی استفاده می شود که تکنیک مواجهه سازی یا مواجهه درمانی یکی از آنهاست. در ادامه به تعریف مواجهه درمانی و کاربردهای آن می پردازیم.
فهرست موضوعات بررسی شده
تعریف مواجهه درمانی چیست؟
با مطالب روانشناسی در ویکی روان همراه باشید.
هنگامی که افراد از چیزی یا موقعیتی وحشت دارند ترجیح می دهند به سمت آن نروند و یا از آن فعالیت اجتناب کنند.
این درمان در کوتاه مدت کمک می کند که فرد نسبت به موقعیت کاهش پیدا کند اما ممکن است در بلند مدت نتیجه عکس داشته باشد و انواع ترس را افزایش دهد.
در چنین موقعیت هایی که ترس بر فرد غلبه کرده است، روانشناس ممکن است برنامه ی مواجهه درمانی را برای کمک به شکستن الگوی اجتناب و ترس تجویز کند.
در این نوع درمان، روانشناس محیطی امن برای مواجهه فرد با چیزهایی که وی از آن ها می ترسد و اجتناب می کند فراهم می کند.
قرار گرفتن در معرض اشیا، فعالیت ها و موقعیت های ترسناک در محیطی امن به کاهش ترس و اجتناب کمک می کند.
در واقع مواجهه درمانی یکی از راه های درمان ترس است که روانشناسی توصیه می کند تحت نظر مشاور روانشناس انجام گیرد.
نحوه استفاده از مواجهه درمانی چیست؟
به طور کلی روش مواجهه درمانی یک تکنیک از رفتار درمانی شناختی (CBT) محسوب میشود و به فرایندی اطلاق می گردد که به کاهش پاسخ های ترس و اضطراب منجر می شود.
در تکنیک مواجهه درمانی تلاش می شود حساسیت بیش از اندازه فرد به محرک ها کاسته شده و احساس آرامش جایگزین احساس ترس و همراه محرک قرار گیرد.
بنابراین مواجهه درمانی در جلسه روان درمانی کاملا از شرطی سازی کلاسیک استفاده می کند و در صدد حذف پاسخ ترس در نتیجه ارایه ی محرک و جایگزینی احساس آرامش در کنار محرک می باشد.
به این ترتیب تاریخچه مواجهه درمانی را تا پاولف و داستان شرطی سازی های کلاسیک روش های رفتارگرایانه می تواند پیگیری کرد.
هدف اصلی در مواجهه درمانی ایجاد محیطی امن برای مراجع و هر کسی که می تواند اضطرابش را کنترل کند و کاهش اجتناب و بهبود کیفیت زندگی می باشد. پیشنهاد می کنیم مقاله روان درمانی چیست را در ویکی روان مطالعه کنید تا درک شیوه های مواجهه درمانی آسان تر شود.
این مطالب را از دست ندهید:
موارد استفاده از مواجهه درمانی کدامند؟
مواجهه درمانی به طور علمی نشان داده شده است که به عنوان کمک به درمان و مولفه ای درمانی برای مشکلات مختلفی کاربرد دارد.
از آن جمله :
- فوبیا
- اختلالات پانیک (وحشت)
- اختلال هراس اجتماعی
- اختلال وسواس
- اختلال استرس پس از حادثه
- اختلال اضطراب فراگیر
برای مواجهه درمانی چندین روش وجود دارد که تشخیص بهترین مسیر درمانی بر عهده روان درمانگر (مشاور روانشناس) است. از جمله :
1- In vivo exposure
در این روش مقابله مستقیم شی، موقعیت یا فعالیت مورد وحشت با فرد در زندگی واقعی انجام میگیرد. به عنوان نمونه یک نفر با فوبیای از مار ممکن است آموزش داده شود که چه گونه مار را در دست بگیرد.
یا فردی با هراس اجتماعی آموزش داده می شود که چه طور یک سخنرانی در برابر افراد واقعی ارایه دهد. حتما مقاله تعریف فوبیا چیست را در ویکی روان مطالعه کنید.
2- Imaginal exposure (مواجهه خیالی)
تصور کردن واضح موقعیت ترسناک کار آسانی نیست.
به عنوان نمونه ممکن است از فردی با استرس پس از حادثه خواسته شود تا همه تجارب وحشتناک و دراماتیکش در مورد آن واقعه را یادآوری و توصیف کند تا احساس ترس نسبت به آن ها کاهش یابد. این نوع مواجهه درمانی توسط متخصص روانشناس انجام می گیرد. البته مشاوره هیپنوتراپی هم شباهت های زیادی به این نوع مواجهه درمانی دارد.
3- Virtual reality exposure (مواجهه واقعیت مجازی)
در بعضی مراجعان واقعیت مجازی می تواند زمانی که in vivo exposure کار نمی کند مورد استفاده قرار گیرد.
به عنوان نمونه فردی با ترس از پرواز در دفتر درمانگر با استفاده از ابزارهای واقعیت مجازی و تولید صدا و نشانه های یک هواپیما به کاهش ترس از پرواز مراجع کمک می کند.
4- Interoceptive exposure (مواجهه مداخله گر)
پیش کشیدن عمدی احساس های جسمی که هنوز به موجب ترس خطرناک هستند.
به عنوان مثال فردی با اختلال وحشت (panic disorder یا اختلال پانیک) ممکن است آموزش ببیند که با رفتن به آن محلی که حمله وحشت حاصل می شود، تلاش کند که ضربان قلبش را هر چه بیشتر بالا ببرد و یاد بگیرد که این احساس (sensation) خطرناک نیست. پیشنهاد می کنیم برای درک بهتر کاربرد مواجهه درمانی حتما مقاله ترس چیست را در ویکی روان مطالعه کنید.
مشاوران پیشنهادی ویکی روان:
5- Flooding (غرقه سازی)
استفاده کردن از مواجهه با سلسله مراتبی از ترس.
هدف از غرقهسازی این است تا افرادی که نسبت به یک شئ یا موقعیت فوبیا دارند، برای مدت زمانی طولانی در یک محیط امن و کنترل شده با ترس خود مواجه شوند. این تکنیک زیادی در جلسات مشاوره ترس آنلاین مورد استفاده قرار می گیرد.
6- Systematic desensitization (حساسیت زدایی تدریجی)
در برخی موارد مواجهه می تواند همراه با تجربه آرام سازی (relaxation) برای ساختن احساسی قابل کنترل تر و تداعی شی و موقعیت ترسناک همراه با آرامش به منظور کاهش وحشت.
مزایای مواجهه درمانی در علم روانشناسی
یکی از مزایای مواجهه درمانی این است که اختلالی که موجب از بین رفتن سلامت روان شده را به صورت ریشه ای درمان می کند. در واقع مواجهه درمانی به چند طریق کمک کننده می باشد :
1- Self-efficacy (خودکارآمدی)
مواجهه علاوه بر کاهش وحشت مراجع از موقعیت یا فعالیت ترسناک می تواند ظرفیت مقابله با ترس و توانایی احساس اضطراب در فرد را بالا ببرد .
2- Emotional processing
در طی درمان مراجع دستیابی به باورهای جدید و واقعیت مند تر درباره ترس از شی، فعالیت یا موقعیت را یاد میگیرد و می تواند احساس راحتی و آسایش بیشتری در موقعیت های ترس را تجربه کند.
اینکه آیا این روش موفق است یا خیر می توان گفت در بسیاری موارد این رویکرد درمانی و تکنیک رفتاری مورد استفاده قرار گرفته و موجب درمان شده است.
علی الخصوص در مورد اختلال استرس پس از حادثه. اما همانطور که گفته شد مواجهه درمانی یک تکینیک رفتاری است و توجه چندانی به باورهای ایجاد کننده ترس ندارد که می تواند از نقاط ضعف آن باشد.
پیشنهاد ویکی روان چیست؟
استفاده از مواجهه درمانی برای درمان های اساسی استفاده می شود. مانند طرحواره درمانی، استفاده از تکنیک های مواجهه درمانی توسط مشاور روانشناس تشخیص داده می شود. پس زمانی که قصد حضور در مشاوره برای ترس را دارید به مشاور خود اطمینان کنید تا بهترین نوع مواجهه درمانی را انتخاب کند.
منابع: تیم تحریریه ویکی روان و
https://www.goodtherapy.org/learn-about-therapy/types/exposure-therapy
https://www.apa.org/ptsd-guideline/patients-and-families/exposure-therapy