تعریف طرحواره درمانی چیست؟ (بررسی انواع و کاربرد)
آشنایی با رویکرد طرحواره درمانی به زبان ساده
طرحواره درمانی (طرحواره درمانی به انگلیسی = Schema therapy) یکی از پرکاربردترین و البته دقیق ترین روش های روان درمانی است که متخصص روانشناس از آن استفاده می کنند. همه مشاورین از انواع طرحواره درمانی استفاده نمی کنند، چون بهره بردن از آن نیازمند تخصص و تجربه کافی است. در ادامه این مطلب سایت مشاوره روانشناسی تلفنی ویکی روان قصد پاسخ به سوال تعریف طرحواره درمانی چیست و چه کاربردی دارد را داریم.
فهرست موضوعات بررسی شده
- تعریف طرحواره درمانی چیست؟
- فایل صوتی طرحواره درمانی
- بیانگذار طرحواره درمانی کیست؟
- تاریخچه طرحواره درمانی
- تعریف طرحواره درمانی به زبان ساده
- هدف طرحواره درمانی چیست؟
- روش کار طرحواره درمانی چیست؟
- طرحواره ها چه نوع سبک های مقابله ای ایجاد می کنند؟
- 3 سبک اصلی مقابله:
- ذهنیت طرحواره ای چیست؟
- تکنیک های طرحواره درمانی چیست؟
- طرحواره درمانی برای چه کسانی مناسب است ؟
- طرحواره درمانی چقدر طول میکشد؟
- مقایسه طرحواره درمانی با دیگر روش های روان درمانی
- پیشنهاد ویکی روان در استفاده از طرحواره درمانی چیست؟
تعریف طرحواره درمانی چیست؟
با مطالب روانشناسی روز در ویکی روان همراه باشید.
طرحواره درمانی نوع جدیدی از روان درمانی است که عناصری از
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
- روانکاوی
- نظریه دلبستگی
- و درمان متمرکز بر هیجان (درمان هیجان مدار یا EFT)
را ترکیب میکند. رویکرد طرحواره درمانی یک رویکرد یکپارچه است که هدف آن پرداختن به مسائل روانشناختی بلند مدت و حل و فصل آن ها است. در انواع طرحواره درمانی، شما با یک روان درمانگر کار خواهید کرد تا طرحواره های ناسازگار اولیه خود را، کشف و درک کنید.
این طرحواره ها الگوهای غیر مفیدی هستند که با برآورده نشدن نیازهای عاطفی در کودکی، ایجاد می شوند.
این طرحواره ها میتوانند در طول زندگی، شما را تحت تاثیر قرار داده و در صورت عدم توجه، به روش ها و رفتار های مقابله ای مشکل ساز بینجامند. انواع طرحواره درمانی به شما آموزش می دهد که چگونه از برآورده شدن نیازهای عاطفی خود به روشی سالم که باعث ناراحتی روانشناختی نمیشود، اطمینان حاصل کنید.
فایل صوتی طرحواره درمانی
پیشنهاد می کنیم حتما به فایل صوتی طرحواره درمانی که توسط دکتر پردیس میرمعینی روانشناس و مشاور ویکی روان تهیه شده است گوش دهید. در این فایل صوتی دکتر میرمعینی به بررسی معنی طرحواره درمانی، کاربرد آن، شیوه درمان می پردازند.
بیانگذار طرحواره درمانی کیست؟
بنیانگذار طرحواره درمانی، روانشناسی آمریکایی به نام جفری یانگ است. وی عضو هيئت علمی دپارتمان روانپزشکی دانشگاه کلمبیا، موسس و رئيس مراکز “شناخت درمانی نیویورک”، “کانک تیکوت” و “انستیتو طرحواره درمانی” است.
همه کسانی که از رویکرد طرحواره درمانی استفاده می کنند به نوعی مدیون این روانشناس نامی هستند. در بخش مشاوره روانشناسی ویکی روان مشاوران زیادی داریم که از انواع طرحواره درمانی در طی جلسات استفاده می کنند که از آنها می توان به :
اشاره کرد.
تاریخچه طرحواره درمانی
دکتر جفری یانگ کار خود به عنوان یک روان درمانگر را با مدل درمانی رفتاری شناختی شروع کرد، اما در دهه 1980 به محدودیت هایی در سبک درمان اشاره کرد. اگرچه درمان ها برای برخی از افراد واقعا خوب کار میکردند، برخی دیگر، مانند افرادی که دارای اختلالات شخصیت بودند، هرگز به پیشرفتی که او میخواست دست پیدا نکردند.
طی سال ها نظریه پردازی و تحقیق، وی شروع به توسعه چارچوب طرحواره درمانی کرد که بسیاری از جنبه های CBT را در بر گرفت و آن را با ایده “عمیق تر شدن” که برای رویکردهایی مانند مشاوره روانکاوی است، آمیخته کرد. یانگ با در نظر گرفتن جنبه های مفید درمان های تثبیت شده مختلف، چیزی منحصر به فرد در پروتکل طرحواره درمانی ایجاد کرد.
اولین موسسه طرحواره درمانی در سال 1990 در شهر منهتن آمریکا افتتاح شد. با توجه به اینکه طرحواره درمانی یک سبک درمانی معاصر است، تحت نظارت خالقش به رشد و تکامل خود ادامه میدهد.
مطالب مشابه در ویکی روان:
تعریف طرحواره درمانی به زبان ساده
طرحواره که به آنها باورهای منفی و مخرب ذهنی گفته می شود نتیجه ای جز بروز علائم کمبود اعتماد به نفس، خشم و ناراحتی، مشکلات ارتباط با دیگران و اختلالات روانی گسترده ندارد. نتیجه طرحواره های مخرب پایین آمدن کیفیت زندگی فرد و نرسیدن به پتانسیل واقعی است. به همین خاطر روانشناسی طرحواره درمانی را روشی بسیار مناسب برای تغییر دادن ریشه باورهای منفی و مخرب ذهنی می داند.
اگر بدانید روانشناسی چیست و چرا باید از آن استفاده کنیم، به اهمیت طرحواره درمانی هم پی خواهید برد. بعد از چند جلسه طرحواره درمانی مراجع یاد می گیرد چه نوه طرحواره هایی موجب حال بد او شده و مسیر زندگی را برایش سخت می کند. پیشنهاد می کنیم مقاله مشاوره روانشناسی چیست را در ویکی روان مطالعه کنید.
طرحواره درمانی یانگ برای کسانی است که دارای الگوهای منفی طولانی مدت تفکر و عمل هستند. رویکرد طرحواره درمانی آن ها را تشویق میکند تا این موضوعات که طرحواره ها یا تله های زندگی نامیده میشوند را تشخیص داده و به چالش بکشند تا احساس بهتری داشته، عملکرد خوبی در جامعه داشته باشند.
پس اساس طرحواره درمانی در روانشناسی قدرت طرحواره ناسازگار اولیه است که گاهی اوقات EMS یا به سادگی طرحواره نامیده میشود (18 نوع طرحواره شناسایی شده وجود دارد که در پنج حوزه گسترده قرار میگیرند). طرحواره ها که توسط تجارب قابل توجه زندگی شکل میگیرند، در اوایل کودکی و نوجوانی ایجاد میشوند و با رویداد های بعدی زندگی همچنان تقویت میشوند.
انواع طرحواره ها به عنوان نوعی فیلتر عمل میکنند که تمام افکار، احساسات، رفتارها، تجربیات و موقعیت ها از طریق آن مشاهده میشود. شیوه های ناقص تفکر و ادراک، فرد را مستعد اثرات ناخواسته متعدد بر وضعیت سلامت روان، روابط ضعیف و بی ثباتی کلی در زندگی خواهد کرد و متقابلا با طرحواره های سازگارتر، مردم برای دیدن خود، دیگران و دنیای اطرافشان به شیوه های واقع بینانه و منصفانه تلاش خواهند کرد. رویکرد طرحواره درمانی همچنین به دنبال جایگزینی سبک ها و پاسخ های مقابله ای ناسازگار با الگوهای رفتاری سازگارانه است.
هدف طرحواره درمانی چیست؟
با زبان ساده هدف این تکنیک جایگزینی کردن طرحواره های ناسازگار به مرور زمان با طرحواره های سالم تر است تا مراجع مشکلات روانی و عاطفی کمتری تجربه کند. جالب است بدانید علوم اعصاب و روان می گوید هر یک از انسان ها ظرفیت درونی بالایی برای رشد و شفا دارند، طرحواره درمانی از تمام جنبه های فیزیولوژی عصبی در رویکرد خود برای بهبود وضعیت مراجعین استفاده می کند.
مغز انسان می تواند در کنار روان درمانگر خبره خود را ترمیم کرده و انواع طرحواره های سالم را جایگزین کند. در واقع طرحواره درمانی احساس افسردگی، اضطراب، تنهایی یا ناراحتی و تشویش را تغییر می دهد و ما را به سوی آرامش بیشتر سوق می دهد.
روش کار طرحواره درمانی چیست؟
طرح واره درمانی و درمانگری که طرحواره درمانی را به کار میگیرد، برای ارزیابی اینکه کدام نوع طرحواره بیشترین تاثیر را بر فرد میگذارد، کار خواهد کرد و تاثیر آن را کاهش میدهد. علاوه بر EMS، طرحواره درمانی به کشف مهارت های مقابله ای و ذهنیت طرحواره ای علاقه مند است. با جمع آوری اطلاعات در مورد این ها، یک طرحواره درمانگر میتواند به طور کامل مشکلاتی را که فرد را آزار میدهد تصور کند. طرحواره درمانی ممکن است به صورت فردی یا گروهی انجام شود.
طرحواره ها چه نوع سبک های مقابله ای ایجاد می کنند؟
در طرحواره درمانی، واکنش های شما به طرحواره ها به عنوان سبک های مقابله ای شناخته میشود. آن ها میتوانند شامل افکار، احساسات یا رفتارها باشند. سبک های مقابله ای میتوانند در دوران کودکی مفید باشند، زیرا وسیله ای برای بقا هستند اما در بزرگسالی میتوانند طرحواره ها را تقویت کنند.
هیچ قانون محکمی در مورد اینکه طرحواره ها به سبک های مقابله ای خاصی منجر میشوند وجود ندارد. سبک مقابله شما ممکن است بر اساس خلق و خوی کلی شما یا حتی سبک های مقابله ای که از والدین خود آموخته اید، باشد.
انواع طرحواره ها همچنین از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند. دو نفر میتوانند به یک طرحواره با یک سبک، به روش های بسیار متفاوت پاسخ دهند. همچنین سبک مقابله ای شما میتواند در طول زمان تغییر کند، اگرچه هنوز با همان طرح واره سر و کار دارید.
3 سبک اصلی مقابله:
در ادامه بیشتر به توضیح انواع رویکرد طرحواره درمانی به زبان ساده می پردازیم.
1- تسلیم شدن
تسلیم شدن، پذیرش یک طرحواره است که معمولا به رفتاری منجر میشود که الگوی طرحواره را تقویت کرده یا ادامه میدهد. برای مثال، اگر در کودکی تسلیم طرحواره ای شوید که در نتیجه غفلت عاطفی شکل گرفته است، ممکن است بعدا خود را در رابطه ای با غفلت عاطفی بیابید.
2- اجتناب (فرار)
اجتناب، تلاش برای زندگی بدون راه اندازی طرحواره است. ممکن است از فعالیت ها یا موقعیت هایی که باعث ایجاد آن میشود یا در شما احساس آسیب پذیری ایجاد میکند، اجتناب کنید. اجتناب میتواند شما را مستعد مصرف مواد، رفتارهای پرخطر یا اجباری و سایر رفتارهایی که باعث حواس پرتی میشوند، کند.
3- جبران افراطی
جبران افراطی، تلاش برای مبارزه با یک طرحواره با عمل در جهت کاملا مخالف آن است. شاید این روش، پاسخی سالم به یک طرح واره به نظر برسد اما بیش از حد است. جبران افراطی اغلب منجر به اعمال یا رفتارهایی میشود که به نوعی پرخاشگرانه، سختگیرانه، بی احساس و بیش از حد به نظر میرسند و این میتواند بر روابط شما با دیگران تاثیر بگذارد.
ذهنیت طرحواره ای چیست؟
در مشاوره طرحواره درمانی، ذهنیت طرحواره ای حالتی است که هم وضعیت هیجانی فعلی شما و هم نحوه برخوردتان با آن را در بر میگیرد. به عبارت دیگر، ترکیبی از طرحواره های فعال و سبک های مقابله است. ذهنیت های طرحواره ای می توانند مفید (سازگار) یا غیرمفید (ناسازگار) باشند.
ذهنیت های طرحواره ای به مشاور روانشناس کمک میکنند طرحواره ها را با هم گروه بندی کنند تا بتوانند آن ها را نه به عنوان ویژگی های فردی، بهعنوان یک حالت ذهنی مورد بررسی قرار دهند. ذهنیت های طرحواره ای به چهار دسته تقسیم میشوند:
- ذهنیت های طرحواره ای کودکانه با احساسات و رفتارهای کودکانه مشخص میشود.
- ذهنیت های طرحواره ای مقابله ای ناکارآمد برای جلوگیری از ناراحتی هیجانی استفاده میشود، اما در نهایت طرحواره را تقویت میکند.
- ذهنیت های طرحواره ای والد ناکارآمد درونی سازی صدا های انتقادی، سختگیرانه یا خشن والدین هستند.
- ذهنیت های طرحواره ای سالم نشان دهنده خود سالم و عملکردی شماست. این ذهنیت میتواند با تعیین محدودیت ها و مقابله با اثرات سایر ذهنیت ها، به تنظیم ذهنیت های دیگر کمک کند.
تکنیک های طرحواره درمانی چیست؟
طرحواره درمانگران ممکن است در طول دوره درمان از چندین تکنیک استفاده کنند. ممکن است برخی از تکنیک ها برای برخی افراد و طرحواره ها بهتر از سایرین کار کنند. در این موضوع، به خاطر داشته باشید که رابطه شما با درمانگرتان بخش مهمی از طرحواره درمانی است. 2 مفهوم مهم وجود دارد که در بسیاری از تکنیک های مورد استفاده در طرحواره درمانی ظاهر میشود. و هر دو زمانی بهترین عملکرد را دارند که با درمانگر خود احساس امنیت و راحتی کنید. این مفاهیم عبارتند از:
1- رویارویی همدلانه از فنون طرحواره درمانی
درمانگر شما طرحواره هایی را که در درمان مطرح میشوند معتبر میشمارد، درک و همدلی ارائه میدهد و در عین حال به شما کمک میکند اهمیت تغییر را درک کنید.
2- باز والدینی محدود
این نوع از تکنیک های طرحواره درمانی بسیار جالب است. درمانگر شما با ارائه امنیت، شفقت و احترام، به رفع نیازهای عاطفی که در دوران کودکی برآورده نشده اند کمک میکند. “محدود” به این معنی است که درمانگر شما مطمئن میشود که این بازوالدینی با استاندارد های اخلاقی (اخلاق حرفه ای) متخصصان روان مطابقت دارد.
به طور کلی، این مفاهیم با تکنیک هایی انجام میشوند که به چهار دسته تقسیم میشوند:
1- هیجانی از تکنیک های طرحواره درمانی
تکنیک های هیجانی شامل استفاده از احساسات برای رویارویی با طرحواره ها است. آن ها به شما کمک میکنند تا احساسات را به طور کامل تجربه کنید و آن ها را در فضای امن درمان بیان کنید. تکنیک های هیجانی رایج شامل تصویرسازی ذهنی هدایت شده (guided imagery) و ایفای نقش (role-playing) است.
2- میان فردی
تکنیک های بین فردی که از تکنیک های روانکاوی هم میباشد به شما کمک میکند تا روابط خود را بررسی کنید تا راه هایی را که طرحواره ها بر آن ها تاثیر میگذارند، شناسایی کنید. دیدن اینکه چگونه طرحواره ها و پاسخ ها در اتاق درمان بروز میابد، میتواند به شما کمک کند الگو های مشابهی را در زندگی خود کشف کنید. این نوع از فنون طرحواره درمانی میتواند شامل آوردن شریک عاطفی یا دوست نزدیک به جلسه درمانی باشد.
3- شناختی
تکنیک های شناختی شامل شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای فکری مضر ناشی از طرحواره ها است. شما با درمانگر خود کار خواهید کرد تا تجربیات زندگیتان را برای شواهدی که طرحواره را پشتیبانی کرده یا با آن در تضاد است، مرور کنید. این ممکن است با استفاده از فلش کارت ها یا مکالمات ساختاری انجام شود.
4- رفتاری
تکنیک های رفتاری از تکنیک های طرحواره درمانی به شما کمک میکند تا با تغییر الگوهای رفتاری ناشی از سبک مقابله ای خود، انتخاب های مثبت و سالمی داشته باشید. برای تغییر الگوهای رفتاری، ممکن است از طریق ایفای نقش، روی مهارت های ارتباطی کار کنید یا یک حل مسئله با درمانگر خود داشته باشید. همچنین ممکن است درمانگرتان تمرین هایی را برای بین جلسات به شما بدهد.
طرحواره درمانی برای چه کسانی مناسب است ؟
این سوال را زیاد در بخش مشاوره روانشناسی آنلاین و تلفنی ویکی روان دریافت می کنیم که آیا من باید از طرح واره درمانی استفاده کنم یا نه؟
محققان دریافتند که روش طرحواره درمانی برای موارد زیر موثر است:
1- طرحواره درمانی برای اختلالات شخصیت
اختلالات شخصیت (مانند اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت اجتنابی) به نسبت برخی دیگر از اختلالات، وضعیتی پایدارتر و طولانی تر هستند، بنابراین طرحواره درمانی یک گزینه عالی برای پرداختن به اثرات بلندمدت این بیماری است. مطالعات (چه در پایان جلسات و چه در پیگیری های بعدی) نشان میدهد که طرحواره درمانی برای درمان تمام اختلالات شخصیت موثر است.
2- اختلالات خوردن
پرخوری عصبی (بولیمیا)، بی اشتهایی عصبی (آنورکسیا) و سایر اختلالات خوردن که قبلا در ویکی روان توضیح دادیم میتواند عواقب جسمی و روانی جدی برای فرد داشته باشد. طبق مطالعات متعدد، طرحواره درمانی در اصلاح شاخص توده بدنی و کاهش شدت طرحواره ها مفید است.
3- آگورافوبیا
افراد مبتلا به علائم پانیک و آگورافوبیا ممکن است قبل از یافتن درمان های مفیدی که باعث میشود بتوانند به طور معمول خانه را ترک کنند، برای دوره های طولانی مبارزه کنند. با استفاده از تکنیک های طرحواره درمانی، این افراد میتوانند انتظار کاهش علائم کلی و طرحواره را داشته باشند. مطالعات بهترین نتایج را برای ترکیب رویکرد طرحواره درمانی و درمان های شناختی-رفتاری نشان میدهند.
4- طرحواره درمانی برای افسردگی
روشهای متنوعی برای رهایی از بیماری افسردگی وجود دارد، با این حال یک مطالعه نشان داد که روش طرحواره درمانی میتواند بهبود قابل توجهی در علائم انواع افسردگی ایجاد کند اما جالب است که اثرات، آنی نبودند. در پایان درمان، پیشرفت ها جزئی بود، اما زمانی که محققان ارزیابی های پیگیری را تکمیل کردند، تاثیر بیشتری پیدا کردند.
5- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
به نظر میرسد جلسات طرحواره درمانی پیشرفت های قابل توجهی را برای افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD از زمان به کارگیری تا تماس پیگیری ماه ها بعد از پایان درمان، ارائه میدهد. پیشنهاد می کنیم پیش از شروع به استفاده از طرحواره درمانی حتما مقاله چه کسانی به مشاوره نیاز دارند را در ویکی روان مطالعه کنید.
طرحواره درمانی چقدر طول میکشد؟
هیچ محدودیت مشخصی برای تعداد جلسات طرحواره درمانی وجود ندارد و عوامل زیادی بر طول مدت درمان هر فرد تاثیر میگذارد، اما به طور کلی طرحواره درمانی بین شش ماه تا دو سال طول میکشد. درمان اختلالات شخصیت چالش برانگیز میتواند حداقل سه سال زمان ببرد، اما فاصله بین جلسات مشاوره بنابر وضعیت مراجع و موضوع مشاوره متغیر است.
پیشنهاد میشود به جای فکر کردن به تعداد جلسات طرحواره درمانی تمرکزتان روی درمان قطعی بیماری باشد که زندگی را مختل میکند. یادتان باشد ما تاثیرپذیری مستقیم از اختلالات روانی داریم و آنها تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی دارند. به همین خاطر استفاده از انواع طرحواره درمانی پیشنهاد میشود.
البته مطالعه مقاله تعداد جلسات مشاوره روانشناسی کمک می کند دید بهترین نسبت به اینکه طرحواره درمانی چقدر طول میکشد پیدا کنید.
مقایسه طرحواره درمانی با دیگر روش های روان درمانی
در ادامه به فرق طرحواره درمانی با روانکاوی و درمان شناختی-رفتاری میپردازیم:
1- تفاوت طرحواره درمانی و CBT
در CBT (رفتار درمان شناختی)، شناخت افکار خودکار و چگونگی ایجاد احساس و رفتار در بیماران کافی است. با این حال، طرحواره درمانی، تمرکز بر انجام تمام موارد فوق در عین تغییر طرحواره ها است تا دیگر مانعی برای زندگی بزرگسالی بیمار نباشد.
2- تفاوت طرحواره درمانی و روانکاوی
شبیه به روانکاوی، طرحواره درمانی افکار و هیجاناتی را که در زیر آگاهی پنهان میشوند، در نظر میگیرد. با این وجود، طرحواره درمانی تاکید زیادی بر رابطه درمانگر و بیمار دارد، در طرحواره درمانی درمانگر به طور فعال نیاز های عاطفی بیمار را برآورده و تغییرات را تقویت میکند این در حالی است که روانکاوان تلاش میکنند نسبتا بی طرف بمانند.
پیشنهاد ویکی روان در استفاده از طرحواره درمانی چیست؟
همانطور که مشاهده کردید، دوره طرحواره درمانی قدرت زیادی در درمان اختلالات روانی کوچک و بزرگ دارد. اگر به هر دلیل خود را کاندیدای شرکت در جلسات طرحواره درمانی آنلاین و تلفنی می دانید می توانید از بخش لیست مشاوران روانشناس ویکی روان مشاور مورد نظر خود را انتخاب کرده و جلسات طرحواره درمانی را شروع کنید.
مشاوره طرحواره درمانی تلفنی و آنلاین در ویکی روان این امکان را به مراجعین میدهد تا از سراسر ایران و دنیا در جلسات شرکت کرده و از خدمات طرحواره در روانشناسی بهره ببرند: