معیارهای ازدواج در دین اسلام کدامند؟
قرآن کریم و اسلام برای رسیدن به موفقیت در تمام زمینهها از جمله ازدواج و انتخاب همسر توصیه هایی ارزنده ارائه کرده اند. قرآن کریم در برخی آیات به ملاک هایی در خصوص ازدواج اشاره کرده است. در ادامه به بررسی معیارهای ازدواج در دین اسلام میپردازیم.
فهرست موضوعات بررسی شده
آشنایی با معیارهای ازدواج در دین اسلام
دانستن ملاک ازدواج و انتخاب همسر در قرآن یعنی قدم اصلی برای ساخت یک موفق و پایدار.
معیار انتخاب همسر در اسلام
ملاک ازدواج موفق میتواند دهها و یا شاید صدها گزینه در بر داشته باشد، ولی آیا برای داشتن یک زندگی مشترک موفق و دلخواه ملاکهای اصلی باید مادی باشند یا معنویات هم میتواند دخیل باشد؟
با توجّه به اهمیّتی که همسر در زندگی دارد و آثاری که بر آن مترتّب است و نقشی که هر یک از زن و مرد در آن دارند، میبایست برای معیارهای ازدواج در دین اسلام دستورالعمل هایی وجود داشته باشد تا افراد با توجّه به آن ملاک ها، همسر مورد نظر خود را انتخاب نمایند و سعادت دنیا و آخرت را به دست آورند.
در ازدواج، افراد دارای سلیقه های مختلفی هستند و هر شخصی برای خود ملاک هایی در نظر میگیرد، امّا از نظر قرآن کریم، و سنّت ملاکهای مورد توجّه است توصیهها و ملاک ازدواج در قرآن به شرح زیر است.
۱. اسلام و ایمان
یکی از معیارهای ازدواج در دین اسلام انتخاب همسر که در واقع شریک زندگی است، اسلام و بُعد مذهبی عقیدتی فرد میباشد.
زن و مرد میبایست در این امر هم فکر و هم عقیده باشند و اگر یکی از آنها مشرک باشد، عقد و ازدواج آنها باطل خواهد بود.
قرآن کریم، به صراحت این مطلب را بیان میکند و میفرماید مرد مسلمان هرگز حقّ ندارد با زن مشرک ازدواج کند.
همین طور از ازدواج زنان مسلمان با مردان کافر منع کرده است و این نکته را یادآوری کرده است که ازدواج مردان مسلمان با کنیزان مسلمان بهتر است از ازدواج با زنان آزادهی مشرک و همین طور ازدواج زنان مسلمان با بردگان مسلمان بهتر از ازدواج با مردان مشرک است:
«و َ. لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّی یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَهٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ
وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّی یُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ أَعْجَبَکُمْ [ ۱]؛
بر اساس معیارهای ازدواج در دین اسلام با زنان مشرک ازدواج نکنید، تا این که ایمان بیاورند و کنیز باایمان از زن مشرک بهتر است، اگرچه آن زن مشرک (از لحاظ زیبایی) مایه شگفتی شما باشد و به مردان مشرک زن ندهید تا این که ایمان بیاورند و بنده با ایمان از مرد مشرک بهتر است، اگرچه آن مرد مشرک مایه شگفتی شما باشد.»
در ادامه، حکمت حرمت ازدواج با مشرکان را بیان کرده است، میفرماید: «.. أُولَئِکَ یَدْعُونَ إِلَی النَّارِ… [ ۲]؛
آنها به آتش دوزخ میخوانند.» چرا که مسیر مشرک یک مسیر انحرافی است، مسیری است که به ظلمت و تباهی و جهنم ختم میشود.
در مقابل آن ها، مسیر افراد مؤمن بهشت، رحمت، مودّت و غفران است: «وَ اللَّهُ یَدْعُوا إِلَی الْجَنَّهِ وَ الْمَغْفِرَهِ بِإِذْنِهِ.»
[ ۳]در آیهی شریفه، دعوت خداوند و مسیر او به جای دعوت و مسیر افراد مؤمن است، به جهت این که مؤمنین همه دعوتهای آن ها، بلکه تمام شئون زندگی آنها در مسیر خداوند تبارک و تعالی است.
مسیر افراد مؤمن با مسیر افراد مشرک تفاوت اساسی و فاحشی دارد، مسیر فکری عقیدتی رفتاری آنها مختلف است، چگونه با ازدواج که یک وحدت و یگانگی لازم دارد و همراه با رحمت و مودّت است، جمع شود.
بنابراین یگانگی و وحدت که در ازدواج مطرح است با اختلاف عقیده و مذهب هرگز جمع نخواهد شد، نه تنها در دین و مذهب میبایست یکی باشند، بلکه در اخلاق هم میبایست، در یک مسیر باشند و در یک جهت حرکت کنند.
به همین جهت است که در روایات تأکید شده که زن و مرد باید «هم کفو» یکدیگر باشند و هم کفو مؤمن را افراد مؤمن و با ایمان دانسته است.
از پیامبر اکرم ـ. صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ.، سؤال شد که کفو چیست و چه کسانی کفو یکدیگر هستند؟ فرمود:: «المؤمنون بعضهم اکفاء بعض».
[ ۴]ازدواج موفق چه ازدواجی است، ازدواج موفق از نظر قرآن.
دانستن معیارهای ازدواج در دین اسلام و قرآن یعنی قدم اصلی برای ساخت یک زندگی مشترک موفق و پایدار.
۲. هم سنخ بودن در پاکدامنی
از نظر قرآن کریم، فطرت و طبیعت پاکی که به گناهان آلوده نشده، طالب پاکی است؛ چنین فطرت وطبعی جز مجذوب پاکی نمیشوند و جز پاکی را به خود جذب نمیکند:
«الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ [ ۵]؛
زنهای پلید برای مردهای پلید و مردهای پلید برای زنهای پلید و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاکند.»
مراد از خبیث بودن که دستهای از زنان ومردان را متّصف به آن کرده است یا طیب بودن دسته دیگر، همان جنبههای عفت و ناموسی است و لاابالی بودن نسبت به تقیدات مذهبی، اخلاقی و ناموسی است این معنای اوّلی آیه است، امّا از نظر ملاک و علت معنای وسیعی دارد که منحصر به آلودگی و پاکی جنسی نیست، بلکه هرگونه ناپاکی فکری، عملی و زبانی را شامل میشود.
۳. تواضع، توبه، عبادت خداوند، اطاعت فرمان خدا
قرآن کریم، در سورهی تحریم، شش وصف از برای همسران خوب اشاره کرده و میفرماید:
«.. مُسْلِمَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائِبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائِحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَأَبْکَارًا [ ۶]؛ همسرانی مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد، اطاعت کنندهی فرمان خدا ….»
شخصی که میخواهد خانه و خانواده مسلمان و با ایمانی را بنا نهد، باید قبل از هر چیز همسر مسلمان و پاکدامنی را جستجو کند وگرنه بنای خانواده مسلمان و ساختار جامعهی اسلامی مدّتها به تأخیر میافتد و به زودی بنیان و اساس آن سست و ناپایدار و بسیار متزلزل و آسیب پذیر میگردد.
۴. ایمان و عمل صالح یکی از معیارهای ازدواج در دین اسلام است
«مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاهً طَیِّبَهً [ ۷]؛ هر کس (از مرد یا زن) کار شایسته کند و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگی پاکیزهای حیات (حقیقی) بخشیم.»
۵. تقوا
«یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ [ ۸]؛
ای مردم! ما شما را از مرد و زن آفریدیم و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل کنید، هر آینه گرامیترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست.»
امام صادق ـ. علیه السّلام ـ.، در روایتی دربارهی همسر خوب میفرماید:
هرگاه کسی از شما قصد ازدواج کرد، سزاوار است دو رکعت نماز بخواند و خدا را بخواند که همسری عفیف و امین، بادیانت و متواضع و حافظ ناموس و اسرار… نصیب وی نماید.»
[ ۹]خلاصه آن که، دین مبین اسلام، در انتخاب همسر فوق العاده توجّه دارد و پیروان خود را به دقّت و احتیاط لازم دعوت نموده است.
