ساختار شخصیت نشان می دهد به چه نتایجی در زندگی می رسید، احتمالا چه دستاوردهایی خواهید داشت و آیا در معرض بیماری های روانی خواهید بود یا نه. به همین خاطر در جلسات مشاوره با روانشناس تاکید زیادی بر شناخت ساختار شخصیتی افراد می شود تا افراد بهترین نتیجه را از جلسات بگیرند. اما منظور از ساختار شخصیت چیست و چرا در روانشناسی اهمیت دارد؟
فهرست موضوعات بررسی شده
آشنایی با ساختار شخصیت از دید روانشناسی
با سامانه سلامت روان ویکی روان همراه باشید.
با افزایش عمر زندگی افراد دستخوش تغییرات رشدی میشود و هر یک از مراحل زندگی مستلزم سازشها و چالشهای مخصوص به خود است. ولی درباره ساختار شخصیت چه میتوانیم بگوییم؟ آیا این ساختار تغییر میکند یا ثابت باقی میماند؟
از دید رشته روانشناسی شخصیت ساختار شخصیت شامل مجموع خصوصیات فیزیکی، ذهنی، هیجانی و اجتماعی فرد است.
شخصیت، مفهومی کلی و در برگیرنده همه خصوصیاتی است که فرد را موجودی بیهمتا و متفاوت از دیگران میکند. علاوه بر آن، شخصیت، ایستا نیست بلکه با گذشت زمان متحول میشود. به همین دلیل در جلسات مشاوره تلفنی با روانشناس می بینیم افراد به مرور زمان و حتی در طی چند ماه ساختار شخصیت خود را تغییر داده و به فرد جدیدی تبدیل می شوند.
آیا ساختار شخصیت در طی زمان تغییر میکند؟
شواهد زیادی در دست است که از تداوم شخصیت در دوره بزرگسالی حمایت میکند، هر چند قرائنی از تغییر نیز وجود دارد. شواهد همگرا در چند پژوهش مختلف نشان میدهند که صفات مختلف شخصیتی افراد در بزرگسالی، علاوه بر ثبات، تغییر نیز نشان میدهند و نیز آن که برخی از افراد بیش از دیگران واجد خصوصیات فردی تغییر یابنده اند.
دادههای به دست آمده از مطالعات طولی درباره ساختار شخصیتی، حداقل همان قدر که از تغییر مداوم در دوره بزرگسالی دفاع میکنند، مدافع ثبات و تداوم نیز هستند.
تردیدی نیست که رفتار افراد در موقعیتهای مختلف متفاوت است، ولی از سوی دیگر وقتی مشکلات و تکالیفی در دورههای مختلف زندگی پیش میآید، با آن سازش مییابند. در هر حال، اکثر پژوهشهای طولی انجام شده بر روی دهه های عمر بزرگسالی، تداوم قابل توجه خصوصیات و صفات شخصیتی افراد را نشان داده است.
انواع ساختار شخصیتی در روانشناسی
بخشی از این پژوهشها از مدل پنج عاملی ابعاد ساختار شخصیت استفاده کردهاند. این مدل پنج عاملی (FFM) ابعاد شخصیت را به پنج گروه تقسیم میکند:
- برون گرایی
- وفاق جویی
- وظیفه شناسی
- روان نژند خویی
- فراخ اندیشی/ هوش
برای توصیف این پنج عامل بزرگ از صفات مختلفی استفاده شده است.
- برون گرایی (E): فعال، جرأت ورز، با انرژی، پر حرارت، معاشرتی، پر حرف.
- وفاق جویی (A): با محبت، بخشاینده، دست و دلباز، مهربان، دارای احساس همدردی، قابل اتکا.
- وظیفه شناسی (C): کارآمد، منظم، برنامه دار، قابل اعتماد، مسؤل، باوجدان.
- روان نژند خویی (N): مضطرب، ترحم به خود، تنیده، زود رنج، بی ثبات، نگران.
- فراخ اندیشی / هوش (O): خوش ذوق، کنجکاو، دارای قوه تخیل قوی، خردمند، بدیع، با دامنه علایق وسیع.
این پنج عامل بزرگ در ساختار شخصیت هم از ارث و هم تجارب دوره کودکی و نیز تجارب دوره نوجوانی و جوانی تأثیر میپذیرند.
در طی این سالهای شکل گیری، نوسان صفات شخصیتی در قیاس با سالهای بعدی عمر بیشتر است. از حدود ۳۰ سالگی، صفات معمولا کاملا پایدار میشوند و احتمالا در باقی عمر بزرگسالی ثابت باقی میمانند.
تا ۳۰ سالگی بسیاری از افراد شغل ثابت و جفتی پیدا کردهاند و سبک خاصی را در زندگی برگزیده اند که بازتاب صفات شخصیتی ویژه آنها است.
مطالب مشابه در ویکی روان:
تاثیر ساختار شخصیت بر سبک زندگی
بیایید به نحوه تأثیر صفات شخصیت بر رفتار و سبک زندگی افراد نگاهی بیندازیم.
اگر فرد برونگرا باشد، تردیدی نیست که این ویژگی بر نوع گزینش دوست توسط او تأثیر میگذارد. او معمولا فردی معاشرتی، اجتماعی و دارای رفتاری جرأت مندانه خواهد بود، اغلب بسیار پرحرف، با انرژی و پرشور است.
خصوصیات او، نه تنها بر انتخاب نوع دوستان بلکه بر انتخاب زوجی که برای هر نوع ازدواج برمیگزیند و نوع مشاغلی که انتخاب میکند، نیز تأثیر خواهد گذاشت که در مقاله فرق درونگرا و برونگرا در ویکی روان درباره آن توضیح دادیم.
افراد برونگرا، مدیران و فروشندگانی بسیار خوب از کار در میآیند. علاوه بر آن، در حرفه ایی که مستلزم کنار آمدن با دیگران است نیز موفقند. فردی دیگر ممکن است صفت وظیفه شناسی را نشان دهد.
در بررسی ساختار شخصیت چنین فردی معمولا قابل اتکا، منطقی و بسیار مولد است، علاوه بر آن، او درباره نحوه انجام کارها و اتمام به موقع آنها بسیار دقیق است. رفتار او مبتنی بر موازین اخلاقی و خود او فردی آرمانخواه است.
دیگران از استخدام او شادمان میشوند، زیرا در کار خود بسیار دقیق و مشکلپسند است. وقتی که وظیفهای را قبول میکنند مراقب هستند که آن را درست به پایان ببرند.
یا فردی را مجسم کنید که وفاق جو است. او دارای حس همدردی و فردی با ملاحظه، گرم و دلسوز است. نحوه رفتار او روشن و کنار آمدن با او آسان است.
فردی خوشایند است که انسان از بودن با او لذت میبرد. از سوی دیگر، افراد رواننژند معمولاً در برابر انتقاد بیش از اندازه حساسند و به آسانی ناراحت میشوند و به اصطلاح نازک نارنجی هستند.
آنها افرادی مضطربند که به نوسانات خلقی دچار میشوند، به طوری که نمیتوان تشخیص داد کی ناراحت خواهند شد و کی نخواهند شد.
کنار آمدن با افراد نوروتیک شدید دشوار و تقریباً ناممکن است چون تقریباً همیشه اضطراب دارند و بالاخره، فراخ اندیشی و هوشمندی برخی از افراد نشان میدهد که آنان پذیرای افکار نو هستند و دامنه علایق آنان وسیع است.
به دلیل درون نگری، این افراد همیشه با دیگران موافق نیستند و نحوه تفکر و روش کار آنان ممکن است کاملا با دیگران متفاوت باشد.
پژوهشی نشان میدهد که این پنج مجموعه اصلی صفات شخصیتی در تمام دوره بزرگسالی کاملا ثابت باقی میماند. اگر کسی در اوایل زندگی روان نژند باشد، احتمال روان نژندی، انواع اضطراب، دمدمی بودن و خود مجازات گری وی در سراسر زندگی تقریباً قطعی است.
چنین فردی همیشه نگران آینده است و از تجسم اتفاقاتی که هنوز رخ نداده، مضطرب میشود. زندگی ممکن است تا حدودی وسعت این صفات را تغییر دهد، ولی از قرار معلوم، ساختار شخصیت برای تمام عمر چون گذشته حفظ میشود.
شناخت ساختار شخصیتی کجا کاربرد دارد؟
بالا مثال ها مفیدی از شناخت ساختار شخصیت زدیم، افراد می توانند از این ویژگی در مواردی مانند:
- انتخاب همسر ایده آل بر اساس شخصیت خود
- استخدام
- دوست یابی
- پیدا کردن رفیق
- تعاملات اجتماعی
- داشتن شخصیت جذاب در مراودات اجتماعی
- استفاده از نهایت پتانسیل و توانایی های فردی
استفاده کنند. اینها تشابهات زیادی با تیپ های شخصیتی اینیاگرام دارند که قبلا در ویکی روان درباره آنها توضیح داده ایم.
استفاده از ساختار شخصیتی در جلسات مشاوره و روان درمانی
یکی دیگر از کاربردهای شناخت ساختار شخصیت در جلسات روان درمانی و استفاده رویکردهای درمانی توسط متخصص است.
گاهی بر اساس نوع شخصیت مراجع و بیماری که به آن مبتلا است، متخصص باید از رویکرد طرحواره درمانی استفاده کند، یا در مواردی نیاز به رویکرد مبتی بر پذیرش و تعهد است. استفاده از این رویکردها تاثیر مستقیم بر نتیجه نهایی و درمان بیماری های مربوطه دارد، به همین خاطر نباید از اهمیت شناخت ساختار شخصیت غافل باشیم.
چطور از ساختار شخصیت استفاده کنیم؟
علم روانشناسی از شناخت ساختار شخصیت برای پی بردن به مشکلات روانی، پیشگیری و درمان آنها استفاده می کند. متخصصین حتی در جلسات مشاوره متنی روانشناسی هم از این ساختارها برای پی بردن به ویژگی های فردی مراجعین استفاده می کنند.
اگر به علاقه مند به شناخت ساختار شخصیت خود دارید، پیشنهاد می کنیم از خدمات مشاوره تصویری با روانشناس در سایت ویکی روان استفاده کرده و با متخصص در ارتباط باشید. حتی امکان مشاوره روانشناسی برای خارج از کشور هم در ویکی روان وجود دارد.
به قلم فاطمه صبوری پور
