بررسی ساختار شخصیت
با افزایش عمر زندگی افراد دستخوش تغییرات رشدی میشود و هر یک از مراحل زندگی مستلزم سازشها و چالشهای مخصوص به خود است. ولی درباره ساختار شخصیت چه میتوانیم بگوییم؟ آیا این ساختار تغییر میکند یا ثابت باقی میماند؟ ساختار شخصیت شامل مجموع خصوصیات فیزیکی، ذهنی، هیجانی و اجتماعی فرد است. شخصیت، مفهومی کلی و در بر گیرنده همه خصوصیاتی است که فرد را موجودی بیهمتا و متفاوت از دیگران میکند. علاوه بر آن، شخصیت، ایستا نیست بلکه با گذشت زمان متحول میشود.
آشنایی با ساختار شخصیت
شواهد زیادی در دست است که از تداوم شخصیت در دوره بزرگسالی حمایت میکند، هر چند قرائنی از تغییر نیز وجود دارد. شواهد همگرا در چند پژوهش مختلف نشان میدهند که صفات مختلف شخصیتی افراد در بزرگسالی، علاوه بر ثبات، تغییر نیز نشان میدهند و نیز آن که برخی از افراد بیش از دیگران واجد خصوصیات فردی تغییر یابندهاند.
دادههای به دست آمده از مطالعات طولی، حداقل همان قدر که از تغییر مداوم در دوره بزرگسالی دفاع میکنند، مدافع ثبات و تداوم نیز هستند. تردیدی نیست که رفتار افراد در موقعیتهای مختلف متفاوت است.
با سایت روانشناسی ویکی روان همراه باشید.
ولی از سوی دیگر وقتی مشکلات و تکالیفی در دورههای مختلف زندگی پیش میآید، با آن سازش مییابند. در هر حال، اکثر پژوهشهای طولی انجام شده بر روی دهه های عمر بزرگسالی، تداوم قابل توجه خصوصیات و صفات شخصیتی افراد را نشان داده است.
بخشی از این پژوهشها از مدل پنج عاملی ابعاد ساختار شخصیت استفاده کردهاند. این مدل پنج عاملی (FFM) ابعاد شخصیت را به پنج گروه تقسیم میکند:
- برون گرایی
- وفاق جویی
- وظیفه شناسی
- روان نژند خویی
- فراخ اندیشی/ هوش
برای توصیف این پنج عامل بزرگ از صفات مختلفی استفاده شده است.
- برون گرایی (E): فعال، جرأت ورز، با انرژی، پر حرارت، معاشرتی، پر حرف.
- وفاق جویی (A): با محبت، بخشاینده، دست و دلباز، مهربان، دارای احساس همدردی، قابل اتکا.
- وظیفه شناسی (C): کارآمد، منظم، برنامه دار، قابل اعتماد، مسؤل، باوجدان.
- روان نژند خویی (N): مضطرب، ترحم به خود، تنیده، زود رنج، بی ثبات، نگران.
- فراخ اندیشی / هوش (O): خوش ذوق، کنجکاو، دارای قوه تخیل قوی، خردمند، بدیع، با دامنه علایق وسیع.
این پنج عامل بزرگ در ساختار شخصیت هم از ارث و هم تجارب دوره کودکی و نیز تجارب دوره نوجوانی و جوانی تأثیر میپذیرند.
در طی این سالهای شکل گیری، نوسان صفات شخصیتی در قیاس با سالهای بعدی عمر بیشتر است. از حدود ۳۰ سالگی، صفات معمولا کاملا پایدار میشوند و احتمالا در باقی عمر بزرگسالی ثابت باقی میمانند.
تا ۳۰ سالگی بسیاری از افراد شغل ثابت و جفتی پیدا کردهاند و سبک خاصی را در زندگی برگزیدهاند که بازتاب صفات شخصیتی ویژه آنهاست.
تاثیر ساختار شخصیت بر سبک زندگی
بیایید به نحوه تأثیر صفات شخصیت بر رفتار و سبک شخصیت زندگی افراد نگاهی بیفکنیم.
اگر فرد برونگرا باشد، تردیدی نیست که این ویژگی بر نوع گزینش دوست توسط او تأثیر میگذارد. او معمولا فردی معاشرتی، اجتماعی و دارای رفتاری جرأتمندانه خواهد بود، اغلب بسیار پرحرف، با انرژی و پرشور است.
خصوصیات او، نه تنها بر انتخاب نوع دوستان بلکه بر انتخاب زوجی که برای ازدواج برمیگزیند و نوع مشاغلی که انتخاب میکند، نیز تأثیر خواهد گذاشت.
افراد برونگرا، مدیران و فروشندگانی بسیار خوب از کار در میآیند؛ علاوه بر آن، در حرفه ایی که مستلزم کنار آمدن با دیگران است نیز موفقند. فردی دیگر ممکن است صفت وظیفه شناسی را نشان دهد.
در بررسی ساختار شخصیت چنین فردی معمولا قابل اتکا، منطقی و بسیار مولد است، علاوه بر آن، او درباره نحوه انجام کارها و اتمام به موقع آنها بسیار دقیق است. رفتار او مبتنی بر موازین اخلاقی و خود او فردی آرمانخواه است.
دیگران از استخدام او شادمان میشوند، زیرا در کار خود بسیار دقیق و مشکلپسند است. وقتی که وظیفهای را قبول میکنند مراقب هستند که آن را درست به پایان ببرند.
یا فردی را مجسم کنید که وفاق جو است. او دارای حس همدردی و فردی با ملاحظه، گرم و دلسوز است. نحوه رفتار او روشن و کنار آمدن با او آسان است.
فردی خوشایند است که انسان از بودن با او لذت میبرد. از سوی دیگر، افراد رواننژند معمولاً در برابر انتقاد بیش از اندازه حساسند و به آسانی ناراحت میشوند و به اصطلاح نازک نارنجی هستند.
آنها افرادی مضطربند که به نوسانات خلقی دچار میشوند، به طوری که نمیتوان تشخیص داد کی ناراحت خواهند شد و کی نخواهند شد.
کنار آمدن با افراد نوروتیک شدید دشوار و تقریباً ناممکن است چون تقریباً همیشه اضطراب دارند و بالاخره، فراخ اندیشی و هوشمندی برخی از افراد نشان میدهد که آنان پذیرای افکار نو هستند و دامنه علایق آنان وسیع است.
به دلیل درون نگری، این افراد همیشه با دیگران موافق نیستند و نحوه تفکر و روش کار آنان ممکن است کاملا با دیگران متفاوت باشد.
پژوهشی نشان میدهد که این پنج مجموعه اصلی صفات شخصیتی در تمام دوره بزرگسالی کاملا ثابت باقی میماند. اگر کسی در اوایل زندگی روان نژند باشد، احتمال روان نژندی، اضطراب، دمدمی بودن و خود مجازات گری وی در سراسر زندگی تقریباً قطعی است.
چنین فردی همیشه نگران آینده است و از تجسم اتفاقاتی که هنوز رخ نداده، مضطرب میشود. زندگی ممکن است تا حدودی وسعت این صفات را تغییر دهد، ولی از قرار معلوم، ساختار شخصیت برای تمام عمر چون گذشته حفظ میشود.
