اعتیاد

بررسی داروهای روانگردان از وابستگی تا سوءمصرف

از روزگاران کهن، مردم از داروها برای تحریک شدن یا آرامش یافتن، خوابیدن یا بیدار ماندن، حدّت بخشیدن به ادراک‌های عادی، یا برای ایجاد توهم استفاده کرده‌اند. واژه دارو در اشاره به هر نوع ماده (به جز غذا) که به طور شیمیایی کارکرد ارگانیسم را تغییر دهد، به کار می‌رود. داروهایی که بر رفتار، هشیاری و یا خلق و خو تاثیر می‌گذارند، داروهای روانگردان نامیده می‌شوند.

هم داروهای غیرمجاز «خیابانی» از قبیل هروئین و ماری جوآنا، هم داروهای مجاز مانند آرامبخش‌ها و داروهای محرک و هم داروهای آشنا از قبیل الکل، نیکوتین و کافئین در زمره این دسته از داروهای روانگردان به حساب می‌آیند.

بررسی داروهای روانگردان و تاریخچه آنها

با سایت روانشناسی ویکی روان همراه باشید.

باید یادآوری کرد که مجاز یا غیرمجاز بودن کاربرد دارو تابع یا بازتاب خطرات آن نیست. مثلا، کافئین (قهوه) به طور کلی پذیرفته شده است و مقرراتی برای کاربرد آن وجود ندارد، برای نیکوتین (توتون) مقررات اندکی وجود دارد و در حال حاضر حتی تحت نظارت اداره غذا و دارو نیست، برای مصرف الکل هر چند مقررات زیادی وضع شده، اما مصرف آن بالاست و ماری جوآنا (حشیش) غیرقانونی است.

با این‌ همه باید گفت نیکوتین از همه این مواد زیان‌آورتر است زیرا همه ساله موجب مرگ تقریباً ۳۶۰ هزار نفر می‌شود

بنابراین اگر امروزه کسی می‌خواست نیکوتین را برای نخستین بار عرضه کند باید ابتدا معلوم می‌شد اصلاً می‌تواند قانونی و مجاز باشد یا خیر.

داروهای روانگردان رفتار و هشیاری را تحت تاثیر قرار می‌دهند، زیرا از راه‌های خاص زیست – شیمیایی، بر مغز اثر می‌گذارند. با تکرار مصرف دارو ممکن است شخصی به هر یک از این داروها وابستگی پیدا کند.

داروهای روانگردان

مشاورین روانشناس مرتبط با این موضوع
آناهیتا افخمی آناهیتا افخمی
مشاور روانشناس
از 110,000 هزار تومان
مریم جاویدی مریم جاویدی
مشاور روانشناس
از 60,000 هزار تومان
میترا حبیبی میترا حبیبی
مشاور روانشناس
از 125,000 هزار تومان
معصومه چوبین معصومه چوبین
مشاور روانشناس
از 75,000 هزار تومان
شیلا توکلی شیلا توکلی
مشاور روانشناس
از 160,000 هزار تومان
لیلا امینیان لیلا امینیان
دکترای روانشناسی
از 62,500 هزار تومان
کورش مهدیون کورش مهدیون
مشاور روانشناس
از 150,000 هزار تومان
پروانه صفایی مقدم پروانه صفایی مقدم
دكتراى روانشناسى
از 175,000 هزار تومان
مشاورین روانشناس مرتبط با این موضوع
زهرا جعفری زهرا جعفری
مشاور روانشناس
از 60,000 هزار تومان
سمیرا رضایی سمیرا رضایی
مشاور روانشناس
از 60,000 هزار تومان
پری سیما رستمی پری سیما رستمی
مشاور روانشناس
از 60,000 هزار تومان
شیما شهرکی شیما شهرکی
دکتری روانشناسی
از 200,000 هزار تومان
شیما وفا شیما وفا
دكتراى روانشناسى
از 62,500 هزار تومان
فریناز خانی فریناز خانی
مشاور روانشناس
از 175,000 هزار تومان
راضیه هاشمیان راضیه هاشمیان
دکترای روانشناسی
از 200,000 هزار تومان
حانیه خوش لهجه حانیه خوش لهجه
مشاور روانشناس
از 75,000 هزار تومان

وابستگی دارویی سه ویژگی عمده دارد که عبارتند از:

  1. تحمل، یعنی اینکه شخص با ادامه مصرف مجبور می‌شود مرتبا مقدار مصرف ماده را افزایش دهد.
  2. علائم ترک دارو، یعنی با قطع مصرف شخص واکنش‌های جسمی ‌و روانی ناخوشایندی را تجربه می‌کند.
  3. احساس اجبار در مصرف، یعنی شخص بیشتر از آنچه قصد داشته باشد مصرف می‌کند، می‌کوشد میزان مصرف را کنترل کند اما نمی‌تواند و وقت زیادی را صرف به دست آوردن مواد می‌کند.

میزان تحمل داروهای روانگردان و شدت نشانه‌های ترک اعتیاد در مورد مواد مختلف فرق می‌کند. مثلا میزان تحمل مواد افیونی نسبتاً به سرعت افزایش می‌یابد و تحمل معتادان ممکن است به حدی برسد که مقدار مصرف هر وعده آن، برای غیرمعتادها کشنده باشد.

برعکس، میزان تحمل کسانی که ماری جوآنا مصرف می‌کنند به ندرت بالا میرود. نشانه‌های ترک دارو پدیده رایجی به دنبال مصرف طولانی و زیاده از حد الکل، مواد افیونی و مسکن‌هاست.

این نشانه‌ها در مورد داروهای روانگردان رایج‌ترند اما کمتر آشکارند، لیکن در مورد توهم‌زاها، حتی در پی مصرف مکرر، ایجاد نمی‌شوند (انجمن روانپزشکی امریکا، ۱۹۹۴).

با اینکه پدیده تحمل و نشانه‌های ترک اعتیاد از ویژگی‌های اصلی وابستگی دارویی محسوب می‌شوند اما در امر تشخیص اعتیاد، وجود آنها ضروری نیست

شخصی که همانند برخی مصرف‌کنندگان ماری جوآنا الگویی از بی‌اختیاری مصرف را نشان دهد، فردی وابسته به دارو محسوب می‌شود، هرچند هیج نشانه تحمل یا ترک اعتیاد نداشته باشد.

وابستگی دارویی را معمولا از سوء مصرف دارو متمایز می‌دانند. کسی که به دارویی وابسته نیست (یعنی هیچ نوع نشانه‌ یی از تحمل، ترک اعتیاد، یا بی اختیاری مصرف دارو در او دیده نمی‌شود)

اما مصرف داروی معینی را به رغم پیامدهای خطرناک آن ادامه می‌دهد، دچار سوء مصرف داروست.

مثلاً، درباره کسی که زیاده‌روی او در مصرف الکل منجر به تصادفات مکرر، غیبت از کار، یا مشکلات زناشویی می‌شود گفته می‌شود که سوء مصرف دارو  الکل دارند.

فاطمه صبوری پور

سی ساله ليسانس روانشناسی عمومی فوق ليسانس روان شناسی تربيتی دانشجوی دكتری روانشناسی تربیتی

یک دیدگاه

  1. سلام
    ۸ساله شیشه مصرف میکنم دیگه زده شدم خواستم راهنمایم کنید ازسیرجانم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا