گوش دادن فعال: کلید بهبود روابط والدین و فرزندان
گوش دادن فعال یکی از مهمترین مهارتهای ارتباطی است که والدین میتوانند برای بهبود روابط خود با فرزندانشان فرا بگیرند و به کار گیرند. این مهارت نه تنها به والدین کمک میکند تا به طور موثرتر با فرزندان خود ارتباط برقرار کنند، بلکه به فرزندان نیز احساس ارزشمندی و توجه میدهد. گوش دادن فعال به معنای تمرکز کامل بر گفتههای طرف مقابل، نشان دادن واکنشهای مثبت و عدم قضاوت است.
تحقیقات نشان دادهاند که گوش دادن فعال میتواند تاثیرات مثبت بسیاری بر رشد عاطفی و اجتماعی کودکان و نوجوانان داشته باشد. به عنوان مثال، فرزندان احساس میکنند که حرفهایشان مهم است و این احساس میتواند به افزایش اعتماد به نفس و خودباوری آنها منجر شود، گوش دادن فعال میتواند به حل مشکلات و تعارضات خانوادگی کمک کند و روابط بین والدین و فرزندان را تقویت کند.
در این مقاله که توسط کارشناسان پژوهشی دبیرستان غیرانتفاعی دخترانه اندیشه پارسیان به عنوان بهترین مدرسه غیرانتفاعی دخترانه تهران تهیه شده است شما می توانید اطلاعات مفیدی در خصوص بهبود روابط والدین و فرزندان بدست آورید
مفهوم گوش دادن فعال
گوش دادن فعال یک مهارت ارتباطی است که شامل تمرکز کامل و توجه دقیق به گفتههای طرف مقابل، نشان دادن واکنشهای مثبت و همدلانه، و اجتناب از قضاوت و قطع کردن صحبتها است. در این نوع گوش دادن، فرد به جای شنیدن منفعلانه، به صورت فعالانه در فرآیند گوش دادن شرکت میکند. این به معنای آن است که شنونده باید تمامی تلاش خود را برای درک کامل گفتههای طرف مقابل به کار گیرد و به طور واضح نشان دهد که به صحبتها گوش میدهد و آنها را درک میکند.
عناصر اصلی گوش دادن فعال
- توجه کامل و بدون حواسپرتی:
گوش دادن فعال نیازمند آن است که شنونده تمام توجه خود را به گوینده معطوف کند. این به معنای کنار گذاشتن تمامی فعالیتهای جانبی و تمرکز بر صحبتهای طرف مقابل است.
مثال:
وقتی فرزندتان میخواهد درباره روز مدرسه صحبت کند، تلفن همراه خود را کنار بگذارید، تلویزیون را خاموش کنید و تمام توجه خود را به او معطوف کنید. این کار نشان میدهد که صحبتهای او برای شما مهم است.
- تماس چشمی: ایجاد و حفظ تماس چشمی نشان دهنده توجه و احترام به گوینده است و میتواند ارتباط بین دو طرف را تقویت کند.
مثال:
وقتی فرزندتان در حال صحبت است، به چشمان او نگاه کنید و با سر تکان دادن یا لبخند زدن نشان دهید که به صحبتهایش گوش میدهید و علاقهمند هستید.
- زبان بدن مثبت: استفاده از زبان بدن مانند سر تکان دادن، لبخند زدن و خم شدن به سمت جلو میتواند نشان دهنده توجه و همدلی شنونده باشد.
مثال:
هنگام صحبت با فرزندتان، به سمت او خم شوید، دستهای خود را باز نگه دارید و با لبخند و سر تکان دادن او را تشویق به ادامه صحبت کنید.
- واکنشهای کلامی و غیرکلامی مناسب: شنونده فعال باید با واکنشهای کلامی و غیرکلامی مناسب نشان دهد که به صحبتهای گوینده گوش میدهد و آنها را درک میکند.
مثال:
به جای پرسیدن “روزت خوب بود؟” که جواب آن بله یا خیر است، بپرسید “امروز در مدرسه چه چیزی یاد گرفتی که جالب بود؟” یا “چه احساسی درباره اتفاقات امروز داری؟”
- تکرار و خلاصهبرداری: تکرار و خلاصهبرداری از گفتههای گوینده میتواند نشان دهنده فهم و توجه شنونده باشد.
مثال:
وقتی فرزندتان درباره مشکلش با یکی از دوستانش صحبت میکند، میتوانید بگویید: “اگر درست متوجه شده باشم، تو از این موضوع ناراحتی که دوستت امروز با تو صحبت نکرده. درست است؟”
- پرسیدن سوالات باز: پرسیدن سوالات باز میتواند به گوینده فرصت دهد تا بیشتر و عمیقتر درباره موضوع صحبت کند. این نوع سوالات به جای پاسخهای کوتاه و بسته، به توضیحات بیشتر نیاز دارند.
- اجتناب از قضاوت و انتقاد: گوش دادن فعال به معنای شنیدن بدون قضاوت و انتقاد است. شنونده نباید در حین گوش دادن به تحلیل و ارزیابی صحبتهای گوینده بپردازد، بلکه باید با ذهنی باز و پذیرنده به گفتهها گوش دهد.
مثال:
وقتی فرزندتان درباره نمره کم در یک امتحان صحبت میکند، به جای انتقاد یا سرزنش، به دقت گوش دهید و بگویید: “میفهمم که از نمرهات ناراحتی. چه کاری میتوانیم انجام دهیم تا دفعه بعد بهتر عمل کنی؟”
- واکنشهای همدلانه: شنونده باید با نشان دادن همدلی و فهم نسبت به احساسات و تجربیات گوینده، ارتباط عاطفی قویتری برقرار کند.
مثال:
اگر فرزندتان درباره مشکلی در مدرسه صحبت میکند، بگویید: “میفهمم که این موضوع برایت سخت است. من هم در دوران مدرسه با چنین مشکلاتی مواجه بودم. بیا با هم فکر کنیم چگونه میتوانیم این مشکل را حل کنیم.”
تصدیق احساسات: تصدیق و تایید احساسات گوینده میتواند به او احساس مهم بودن و درک شدن بدهد.
پاسخهای حمایتی: استفاده از عبارات حمایتی مانند “من میفهمم که چرا این موضوع تو را ناراحت کرده است” میتواند به گوینده احساس امنیت و حمایت بدهد.
راهکارهای عملی برای تقویت گوش دادن فعال
گوش دادن فعال یکی از مهارتهای کلیدی برای بهبود ارتباطات خانوادگی است. با استفاده از تکنیکهای زیر، والدین میتوانند این مهارت را تقویت کرده و روابط بهتری با فرزندان خود ایجاد کنند.
1. تمرین منظم گوش دادن فعال
گوش دادن فعال نیازمند تمرین و تکرار منظم است. والدین میتوانند با اختصاص زمانهای مشخصی در روز برای گفتگو با فرزندان، این مهارت را تقویت کنند. تعیین زمانهای مشخص برای گفتگو، مثلاً بعد از مدرسه یا قبل از خواب، میتواند به ایجاد عادت گوش دادن فعال کمک کند.
2. مشارکت در فعالیتهای مشترک خانوادگی
فعالیتهای مشترک خانوادگی میتواند به تقویت ارتباطات و ایجاد فرصتهایی برای گوش دادن فعال کمک کند. فعالیتهایی مانند بازیهای خانوادگی، پروژههای مشترک یا فعالیتهای خارج از خانه میتواند فضای مناسبی برای گفتگو و شنیدن ایجاد کند.
3. استفاده از تکنیکهای مدیتیشن و تمرکز ذهن
تکنیکهای مدیتیشن و تمرکز ذهن میتواند به افزایش توجه و کاهش حواسپرتی کمک کند. این تکنیکها به والدین کمک میکند تا در هنگام گفتگو با فرزندان، تمرکز بیشتری داشته باشند و بتوانند به طور کامل به صحبتهای آنها گوش دهند.
4. آموزش و مشاوره
شرکت در دورههای آموزشی یا استفاده از مشاورههای تخصصی میتواند به والدین کمک کند تا مهارتهای گوش دادن فعال خود را بهبود بخشند. این منابع میتواند شامل کتابها، وبینارها و مشاورههای روانشناسی باشد که به والدین کمک میکند تا مهارتهای خود را تقویت کنند.
5. ایجاد محیطی بدون حواسپرتی
ایجاد محیطی آرام و بدون حواسپرتی میتواند به تقویت گوش دادن فعال کمک کند. حذف عوامل مزاحم مانند تلویزیون، تلفن همراه و نویزهای محیطی میتواند تمرکز والدین را بر صحبتهای فرزندشان افزایش دهد و به آنها نشان دهد که صحبتهایشان برای شما اهمیت دارد.
نتیجهگیری
تقویت مهارتهای گوش دادن فعال نیازمند تمرین و استفاده از تکنیکهای مناسب است. با تمرین منظم، مشارکت در فعالیتهای مشترک خانوادگی، استفاده از تکنیکهای مدیتیشن و تمرکز ذهن، بهرهگیری از منابع آموزشی و مشاورهای، و ایجاد محیطی بدون حواسپرتی، والدین میتوانند این مهارت را بهبود بخشند و ارتباطات بهتری با فرزندان خود برقرار کنند. این راهکارها به والدین کمک میکند تا به نیازها و احساسات فرزندانشان بهتر پاسخ دهند و محیطی حمایتگر و پذیرنده فراهم کنند.