استرس کاری چیست؟ (علائم و پیشگیری از استرس شغلی)
استرس کاری (Work stress) یا استرس کار به دلیل تغییر ماهیت مشاغل و تغییرات شرایط اقتصادی، در بین افراد شاغل زیاد دیده می شود. اما منظور از استرس کار چیست و پیامدهای استرس شغلی چه چیزهایی است. تعداد زیادی از مراجعین در بخش مشاوره روانشناسی درمان استرس و اضطراب در سایت ویکی روان به دنبال روشهای کاهش استرس کاری هستند به همین دلیل این مقاله به بررسی این موضوع از دید روانشناسی می پردازیم.
فهرست موضوعات بررسی شده
تعریف استرس کاری چیست؟
با بخش مقالات روانشناسی ویکی روان همراه باشید.
استرس کاری از رایج ترین انواع استرس و به معنی استرسی است که از طریق کار کردن به انسان وارد می شود. میزان کنترلی که فرد شاغل بر مسائل کاری اش دارد، می تواند بر روی استرس کاری تاثیر داشته باشد.
با اینکه هر کاری استرس خاص خودش را دارد، اما استرس واقعی برای افرادی که از نظر احساسی و فیزیکی نمی توانند به فشار کاری واکنش نشان دهند، بسیار سخت تر است.
البته نوع کار هم بر شدت استرس شغلی تاثیر مستقیم دارد اما توانایی مدیریت کردن استرس بزرگ ترین ابزار ما برای مقابله با این نوع نگرانی های می باشد.
پیش از شروع پیشنهاد می کنیم مطلب استرس چیست را حتما در ویکی روان مطالعه کنید تا بیشتر با مفهوم استرس و نگرانی آشنا شوید.
یک شغل سالم چه شغلی است؟
یک شغل مناسب و سالم شغلی است که فشاری را که بر فرد وارد می کند، برای میزان توانایی، میزان کنترل فردی و مشکلاتی که برایش پیش می آید، مناسب باشد و از توان او خارج نباشد!
با اینکه سلامت کاری صرفا به معنی نبود بیماری و ناتوانی نمی باشد اما سلامتی فیزیکی و ذهنی کامل، موقعیت اجتماعی و محیط خوب کاری را شامل می شود و فرد نباید در آن محیط احساس ناراحتی و ضعف داشته باشد.
استرس مرتبط با شغل ( استرس کاری ) در روانشناسی چیست؟
استرس کاری در حقیقت واکنش فرد در مواقعی است که با چندین تقاضا و فشار کاری روبرو باشد که آن تقاضاها با توانایی و اطلاعاتش تناسب نداشته باشند.
در چنین مواقعی فرد مجبور است که توانایی اش را با آن تقاضا انطباق دهد و در این صورت استرس بوجود می آید، استرس معمولا در همه مشاغل وجود دارد.
اما اغلب موقعی بوجود می آید که اطرافیان و همکاران فرد از او حمایت نکنند و فرد نیز نتواند بر فرآیند کاری کنترل داشته باشد.
معمولا بین فشار و چالش های کاری و استرس تفاوتی وجود دارد که به مدیریت آن شرایط بستگی خواهد داشت.
فشار محیط کار، به دلیل تقاضاهایی که در آن وجود دارد غیر قابل انکار است.
فشاری که برای فرد قابل پذیرش باشد باعث هوشیاری، فعالیت و یادگیری او می شود – البته این مسئله به شخصیت خود فرد نیز بستگی دارد
اما زمانی که فشار خارج از توانایی و تحمل فرد باشد و نتواند آن را کنترل کند، منجر به بروز اولین علائم استرس کاری در او خواهد شد.
پیامدهای استرس شغلی چیست؟
همانطور که در مطلب تاثیرات مخرب استرس بر بدن انسان در ویکی روان گفتیم، استرس می تواند سلامت فرد و عملکرد کاری اش را به کل به خطر بیاندازد.
استرس کاری می تواند به دلیل
- سازماندهی ضعیف کاری (روشی که ما سیستم کاری مان را طراحی و مدیریت می کنیم)
- طراحی ضعیف کاری (مثلا عدم کنترل بر روی فرایند کاری)
- مدیریت ضعیف
- عدم رضایت از شرایط کاری
- و عدم حمایت اطرافیان
نیز ایجاد شود.
بررسی ها نشان می دهند که انواع استرس کاری در شغل هایی وجود دارد که تقاضا و فشار کاری به قدری باشند که با توانایی و دانسته های فرد مطابقت نداشته باشند
در این صورت فرد نمی تواند بر آن شرایط کنترل داشته باشد و قدرت انتخابش نیز پایین آمده و کسی نیز از او حمایت نمی کند.
نتایج به دست آمده در جلسات مشاوره استرس نشان می دهد افراد شاغل اگر تقاضا و فشار کاری شان کم تر شود، استرس کاری شان نیز کم تر خواهد شد
زیرا اگر تقاضا کم تر و حمایت اطرافیان و همکاران بیشتر شود، فرد می تواند بر شرایط کنترل پیدا کند و توانایی هایش را بکار بگیرد.
اولین پیامدهای استرس شغلی در جسم فرد دیده می شود! این نشانه های در هر فرد متفاوت است یعنی در فردی استرس باعث کاهش وزن می شود و در فرد دیگر استرس دلیل مشکلات معده و گوارشی خواهد بود.
حتی در بعضی آقایان استرس کار در نهایت منجر به ریزش موی سر و جوش های روی صورت می شود.
اما شاید بارزترین اثرات استرس کاری مربوط به کاهش محسوس کیفیت کار و خدماتی می باشد که وظیفه فرد است که این اتفاق در نهایت منجر به بازخواست توسط مافوق او می شود.
خطرات استرس کاری چیست؟
خطرهای استرس کاری به دو دسته
- محتوای کاری
- زمینه کاری
تقسیم می شود. درمان استرس در این دو حالت با هم متفاوت می باشد که در ادامه بیشتر به آنها می پردازیم.
۱- محتوای کاری شامل:
- محتویات کار (یکنواختی، کم تحرکی، بی معنی بودن شغل و عدم تنوع در کار)
- بار کار و سرعت آن (کار بسیار کم یا بسیار زیاد، کار کردن تحت فشار زیاد)
- ساعات کاری (سیستم کاری غیر انعطاف پذیر، ساعات کاری طولانی و غیر اجتماعی، سیستم تغییر شیفت نامناسب)
- مشارکت و کنترل (عدم مشارکت در طراحی و تصمیم گیری ها، عدم کنترل بر فرایند کاری، سرعت و ساعات، روش ها و محیط کاری)
۲- زمینه های کاری شامل:
- پیشرفت کاری
- وضعیت کاری
- حقوق نامناسب (ناامنی شغلی، عدم پیشرفت و ترقی در کار، ارتقای شغلی بسیار کم، ارزش اجتماعی پایین ، سیستم پرداختی نامناسب، سیستم ارزیابی نامناسب و غیر منصفانه، داشتن مهارت کاری بسیار کم یا بسیار زیاد و نامناسب)
- نقش داشتن یا نداشتن در سازماندهی کاری (نقش نامشخص، نقش متضاد)
- روابط بین فردی (نظارت ناکافی، نظارت غیر مستقیم و نامناسب، روابط ضعیف با همکاران، زورگویی، آزار و اذیت، توهین، کار تک نفره یا انفرادی)
- فرهنگ سازماندهی شده (ارتباط ضعیف، رهبری نامناسب، رفتار های نامناسب، واضح نبودن اهداف، ساختار ها و استراتژی ها)
- عدم تعادل کار و زندگی (بالابودن تقاضاهای کاری و آسیب رساندن به محیط خانه، عدم حمایت مشکلات خانه در محیط کار، عدم پذیرش مشکلات کاری در خانه، کمبود استراتژی های مناسب برای حفظ این تعادل)
دلایل استرس کاری چیست؟
حالا که متوجه شدیم استرس کار چیست برویم سراغ یک پرسش دیگر: دلایل بروز استرس کاری چیست؟
استرس کاری دلایل بسیار زیادی می تواند داشته باشد، برخی از رایج ترین آنها عبارتند از:
۱- استرس محیطی
برخی از انواع استرسی که فرد در محیط کار تجربه می کند، شامل محیط فیزیکی محیط می باشد که در نهایت تبدیل به استرس های پنهان و نهانی می شوند.
این استرس می تواند به دلیل ناامنی، مدیریت نادرست، وسایل و تجهیزات نامناسب باشد که برای انجام کارها و دیگر متغیرها از آن ها استفاده می شود. استرس محیطی در نهایت منجر به عصبی شدن افراد و در صورت ادامه دار بودن تبدیل به استرس شغلی خواهد شد.
۲- عدم قطعیت دیگر دلیل استرس کار است
افرادی که از جایگاه شان راضی و مطمئن نیستند، بیشترین میزان استرس کاری را تجربه خواهند کرد، این مسئله باعث ترس از دست دادن شغل، امید به ارتقا، کمبود واکنش های مثبت به عملکرد فرد و غیره می شود.
۳- مشکلات شخصی از دیگر دلایل استرس کاری هستند
بخش عظیمی از استرس و مشکلات مربوط به محل کار، از طریق درگیری و ناسازگاری با همکاران، عدم حمایت و هماهنگی، فشار بالای کاری و غیره ایجاد می شود.
اگر در حال حاضر استرس مربوط به کار را تجربه می کنید بهتر است نگاهی به وضعیت زندگی شخصی خود بیندازید، ببینید آیا با همسرتان یا اعضای خانواده مشکلی ندارید که روی کارتان تاثیر داشته باشد؟ اگر مشکلی دارید که برای مدت زیادی همراه شماست بهتر است از یک مشاور روانشناس خوب آنلاین یا حتی حضوری کمک بگیرید.
۴- فشار عملکرد
احساس فشار در جهت بهبود کیفیت و کمیت ایده آل در محیط کار نیز می تواند باعث ایجاد استرس شود، این مسئله می تواند به فروش و تولیدات بالاتر، استانداردهای تولید، مهلت پرداخت ها و تولیدات و غیره بستگی داشته باشد.
در واقع فشارهای کاری اصلی ترین دلیل استرس کار هستند و اما معمولا ما به آنها عادت می کنیم و دلیل استرس و اضطراب روزانه خود را پیدا نمی کنید.
دیگر دلایل استرس کار عبارتند از:
- ناراضی بودن از شغل
- داشتن بار کاری و مسئولیت های بسیار زیاد
- ساعات کاری زیاد
- مدیریت ضعیف، انتظارات نامعلوم و نداشتن قدرت تصمیم گیری
- کار کردن در شرایط خطرناک
- عدم اطمینان در مورد پیشرفت و یا اخراج شدن
- مشاجره با همکاران
- قرار داشتن در معرض اسیب، آزار و اذیت در محیط کار – بخصوص اگر از طرف آن محیط حمایت نشوید
استرس های زندگی نیز تاثیر بسزایی بر این شرایط دارند.
راه پیشگیری از استرس شغلی چیست؟
روش های زیادی برای پیشگیری از استرس و اضطراب وجود دارد که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:
- مرزی بین زندگی شخصی و کار خود در نظر بگیرید
- از پذیرش تعهدات زیاد اجتناب کنید
- به ساعت کاری خود متعهد باشید و بیشتر از آن کار نکنید (حداقل برای مدتی)
- برای پیشگیری از استرس شغلی باید عاشق کاری باشید که انجام می دهید، پس در انتخاب خود دقت کنید
- بهترین کار این است که با مشاور روانشناس خود جهت مدیریت استرس های ناگهانی و روش های مدیریت آنها مشورت کنید
- اگر مدیریتان انتظارات بسیار بالایی از شما دارد حتما با او صحبت کنید
- مثل همیشه باید از خوردن مواد غذایی استرس زا پرهیز کنید
چگونه استرس شغلی را کاهش دهیم؟
روشهای کاهش استرس کاری کم نیستند به همین خاطر باید ابتدا آنها را بشناسید و بعد اجرایی کنید. قبلا در ویکی روان مفصل درباره روش های کاهش استرس کاری صحبت کردیم که در ادامه به بخشی از آن اشاره می کنیم.
۱- تصورات بزرگتری از زندگی و اهدافتان داشته باشید
خیلی مواقع ما بی مورد دچار نگرانی می شویم، بحث با رئیس یا همکار، کمی دیرکرد در ارائه گزارش و موارد مشابه دلیل استرس ما هستند اما اگر به اهداف واقعی و خواسته خود نگاه کنید می بینید که این موارد چندان هم مهم نیستند.
۲- برای کاهش استرس کاری می توانید از همکاران تان کمک بگیرید
هیچ اشکالی ندارد برای انجام کاری یا رفع مشکلی از همکارانتان کمک بگیرید، این کار به هیچ وجه دیدگاه آنها در موردتان را تغییر نخواهد داد جای نگرانی نیست.
در عورض کمی از بار استرس و نگرانی شما کم می کند و کیفیت کار بالا می رود.
۳- از یک متخصص روانشناس کمک بگیرید
بعضی اوقات کنترل کار از دستمام در می رود و نمی توانیم استرس و نگرانی را مدیریت کنیم.
از اوضاع برای شما هم سخت شده می توانید در بخش مشاوره درمان استرس آنلاین سایت ویکی روان با مشاور مورد نظرتان از سراسر ایران و جهان جلسه مشاوره تصویری برگزار کرده و به راحتی استرس کار را درمان کنید.
بدون هیچ شکی کمک گرفتن از یک متخصص روانشناس اصولی ترین روش برای درمان هر نوع استرسی است.
