وسواس تقارن چیست؟ (علائم و راه درمان وسواس قرینه)
وسواس تقارن که به آن وسواس قرینه هم گفته می شود یکی از انواع رایج وسواس در بین سنین مختلف است که در ظاهر نه تنها مشکل خاصی ایجاد نمی کند، بلکه باعث ایجاد نظم در محیط می شود. اما جالب است بدانید، طبق گفته متخصصین روانشناس، یکی از موضوعات همیشگی در جلسات مشاوره درمان بیماری وسواس مربوط به بیماری وسواس تقارن در افراد می شود چون این بیماری به مرور بر دیگر جنبه های زندگی افراد تاثیر گذاشته و روز به روز شدت می گیرد. در این مطلب سایت روانشناسی ویکی روان، به بررسی مهم ترین علائم وسواس تقارن و راه های درمان آن می پردازیم.
فهرست موضوعات بررسی شده
آشنایی با بیماری وسواس و اثرات آن
با مطالب روانشناسی عمومی در ویکی روان همراه باشید.
قبل از بررسی وسواس تقارن، لازم است اول چرخه بیماری وسواس فکری عملی یا OCD (Obsessive compulsive disorder) را درک کنیم.
همانطور که بارها در بخش مقالات بیماری وسواس در ویکی روان گفتیم، وسواس یک بیماری روانی است که در چرخه اختلالات روانی مانند اضطراب و اجبار دسته بندی می شود.
ابتدا با تعریف اختلال وسواس شروع می کنیم که افکار سرزده ای هستند که در هر زمانی ممکن است به ذهن شما خطور کرده و بارها تکرار شوند
آنها اغلب روی مضامین آزار دهنده یا اصطلاحا تابو متمرکز شده و معمولا احساسات واقعی را منعکس نمی کنند. همه انسانها افکار سرزده را تجربه می کنند. افراد فاقد OCD ممکن است این افکار سرزده را عجیب بدانند، اما زیاد به آنها توجه نکرده و می گذرند.
اما فردی با اختلال وسواس فکری به دلیل افکار سرزده فراوان، علائم و نشانه های بیماری وسواس در او بروز کرده، دچار پریشانی شده و به دقت روی آنها تمرکز خواهد کرد، این افکار نهایتا به وسواس تبدیل می شوند.
وسواس باعث اضطراب و ناراحتی زیادی می شود، فرد مبتلا به انواع وسواس، مانند وسواس تقارن، ناامیدانه سعی در یافتن راهی برای کاهش این احساسات و کنار آمدن با وسواس ناشی از آنها دارد، در این زمان اجبار وارد ماجرا می شود.
اجبارها اعمال تکراری یا تشریفاتی هستند که فرد مبتلا به وسواس برای مقابله با وسواس خود انجام می دهد. این اعمال حتی می توانند ساعات زیادی از روز را به خود اختصاص دهند.
وسواس تقارن چیست؟
وقت آن است برگردیم سر موضوع اصلی، وسواس تقارن چیست و چه علائمی دارد؟
افراد مبتلا به وسواس تقارن (وسواس قرینه) در وضعیت و نحوه قرارگیری بعضی از اشیا متمرکز شده و هنگام مواجهه با اشیائی که به طور صحیح در یک راستا قرار نگرفته یا ناقص به نظر می رسند، احساس ناراحتی و پریشانی می کنند.
این افراد اگر در حین نوشتن، با کلمات بد خط و یا حروفی که در امتداد یک خط قرار نگرفته اند مواجه شوند، مضطرب می شوند.
وسواس تقارن به انگلیسی
نام علمی وسواس تقارن symmetry obsessions می باشد که معادل انگلیسی این وسواس هم است.
چه عواملی باعث وسواس تقارن می شوند؟
علت قطعی ایجاد وسواس شناخته شده نیست. با این حال، نظریه های امیدوار کننده ای وجود دارد که به طور کلی دلیل بروز وسواس را بیان می کنند.
به طور خاص برای وسواس تقارن، چند عامل وجود دارد که به نظر می رسد وسواس و اجبارهای تقارن را محتمل تر می کنند، اولین عامل جنسیت است.
به نظر می رسد علائم بیماری وسواس تقارن در مردان به طور کلی شیوع بیشتری دارد. همچنین کسانی که در سنین پایین دچار وسواس می شوند بیشتر با وسواس تقارن دست و پنجه نرم می کنند که در این حالت حتما باید از مشاوره درمان وسواس استفاده کنند.
حتما در ویکی روان بخوانید:
مهم ترین علائم و نشانه های وسواس تقارن چیست؟
به طور کلی دلیل بروز وسواس قرینه چند مورد عمومی است. لازم است به خاطر داشته باشید که ما همه انسان هستیم، بنابراین همه ما ممکن است وسواس را در حالتها و شدت های مختلف تجربه کنیم.
اما ریشه یابی دلیل وسواس تقارن اولین راه درمان کردن بیماری وسواس است که مشاورین روانشناس تاکید زیادی بر آن دارند.
۱- اصرار به نظم و ترتیب
بیمار مبتلا به وسواس تقارن، تمایل زیادی به مرتب کردن اشیاء به صورت متقارن دارد که شامل هر وسیله و شی داخل خانه مانند لباسهای درون کمد، اجسام روی یک قفسه و یا حتی غذای داخل بشقاب می باشد.
همچنین آنها ممکن است در هر مکان دیگری مانند خانه دوست، محل کار یا سوپرمارکت نیز اصرار به تقارن داشته باشند.
۲- ترس و اضطراب شدید یک علت ابتلا به وسواس قرینه است
بیماری که دچار این وسواس ها می شود ترس و اضطراب بسیار بالایی خواهد داشت. وقتی بیمار با موقعیتی روبرو شود که وسواس او را تحریک می کند، مثلا به خانه یکی از اعضای خانواده رفته و قفسه ای از وسایل نامرتب را مشاهده کند، احساس اضطراب بسیار زیادی می کند.
۳- ناراحتی با هر چیز نامتقارن
علاوه بر ترس ناشی از وسواس فکری، شخص مبتلا به وسواس قرینه، به طور کلی با هر چیزی که نامتقارن باشد نیز احساس ناراحتی خواهد کرد، حتی اگر عامل تحریک وسواس خود را نداند.
در این حالت او همچنان عدم تقارن را مشاهده کرده و آن را ناراحت کننده می داند. مقاله ای از سایت Beyond OCD توضیح می دهد که بیمار مبتلا به وسواس قرینه “یک واکنش شدید نسبت به هر چیزی که نامتقارن است مثل کلمات نوشته شده در یک صفحه، بند کفش نامنظم یا تعداد اشیائی که در دسته بندی های مشخص قرار نگیرند” تجربه خواهد کرد.
۴- احساس ناقص بودن
برخی از بیماران مبتلا به وسواس تقارن احساس ناقص بودن کرده و یا به طور ساده حس می کنند که وقتی اشیاء نامتقارن باشند، مشکلی وجود دارد.
این احساس میل به انجام اجبارها و تقارن را برمی انگیزد. آنها ترس این را دارند اگر اجبار ناشی از وسواس را انجام ندهند، چه اتفاقی خواهد افتاد یا حتی ترس انجام دادن آن را تجربه کنند.
۵- اجبارهای تقارن در وسواس قرینه به وضوح دیده می شود
بیماری وسواس با کلمه اجبار عجین شده است، دقیقا مانند وسواس کندن پوست که فرد نمی تواند به خود اسیب وارد نکند، در وسواس تقارن هم فرد رفتارهای عجیب از خود بروز می دهد.
اجبارهای تقارن که یکی از علائم وسواس تقارن است خود را به شیوه های مختلف نشان می دهند. همانطور که در مورد وسواس ذکر کردیم، همه ما انسانهایی متفاوت هستیم، بنابراین اجبارها از راههای متفاوت بر ما تأثیرمی گذارند و ممکن است متفاوت هم تجربه شوند.
این افراد خود را مجبور می کنند که همه چیز در خانه، محل کار و حتی اتومبیل را قرینه و متقارن نگه دارند، این اجبار در اقران سازی باعث می شود بیماری آنها شدن بگیرد!
۶- نظم و ترتیب بیش از حد
واضح است که بسیاری از اجبارهای تقارن بر روی نظم و ترتیب اشیاء برای رسیدن به حالت “درست” یا “تقارن کامل” در یک فرد متمرکز هستند. همانطور که قبلا اشاره کردیم، این موضوع ممکن است به معنای واقعی کلمه در مورد هر چیزی و در هر جایی اتفاق بیفتد.
مثل وسایل موجود در خانه، روی میز کار، در قفسه سوپر مارکت و یا کلماتی که شخص در صفحه ای می نویسد و غیره.
۷- همسان سازی اشیاء
برخی از اجبارها متمرکز بر “همسان سازی” اشیاء و اطمینان از جایگیری و تعادل آنهاست و مانند نظم و ترتیب در اجبارهای تقارن می باشد.
به عنوان مثال چیدن غذا در بشقاب و یا چرخاندن ردیف چیپس های کنار هم برای اطمینان از این که همه آنها به یک شکل در مقابل هم بوده و فاصله یکسانی از هم دارند. همچنین منظم کردن کتاب ها در یک قفسه، به طوری که همه در یک خط یکنواخت قرار بگیرند و مثالهای زیادی به این شکل وجود دارند.
۸- همسان سازی رفتارها
علائم وسواس تقارن در مورد رفتارهای فرد مبتلا نیز صدق می کند. ممکن است فرد مبتلا به این اجبارها، با یک دست سطحی را لمس کرده و بلافاصله با دست دیگر خود همان سطح دقیقا درهمان محل را لمس کند و این رفتار را همسان سازی می‌کند.
۹- طفره رفتن
طفره رفتن، اجباری رایج در همه وسواس ها است. مردم از هر چیزی که باعث وسواس در آنها شود دوری می کنند.
اصطلاح “محرک” به هر موقعیتی اشاره دارد که ممکن است وسواس بیمار را یادآوری کند یا احساسات منفی مرتبط با آن را برانگیزد، به محض بروز وسواس، نیاز به انجام اجباری نیز وجود دارد
گرچه ممکن است اجتناب از عوامل محرک منطقی به نظر برسد، اما همین رفتار هم به خودی خود یک اجبار است، زیرا چرخه وسواس را تداوم می بخشد.
۱۰- انجام مجدد کارها در وسواس قرینه هم دیده می شود!
شک به خود، موضوعی رایج در افراد مبتلا به هر نوع وسواس فکری عملی است!
بسیاری از اجبارها به علت انجام مجدد یا بررسی مجدد برای اطمینان از انجام آنها بوجود می آیند و اغلب هم فرد به خود و حافظه خودش اعتماد ندارد. کسانی که دارای وسواس تقارن هستند اغلب تا زمانی که احساس “خوبی” داشته باشند باید کارهای مربوط به مرتب کردن و همسان سازی وسایل را ادامه می دهد.
این اقدامات مجدد، از چند دقیقه یا حتی چند ساعت به طور پیوسته به طول می انجامد.
در صورت بروز علائم وسواس تقارن چه باید کرد؟
اگر فکر می کنید دارای علائم وسواس قرینه هستید، به خصوص اگر در شما هنوز تشخیص داده نشده یا تا به حال تحت درمان قرار نگرفته اید، بهتر است بدانید می توان همه چیز را تحت کنترل درآورده و علائم را از بین ببرید.
اگرچه کار سختی به نظر می رسد اما خیلی از افراد توانستند آن را درمان کنند پس شما هم می توانید، اما به شرطی که اصولی و حساب شده قدم بردارید.
راه های درمان وسواس تقارن چیست؟
اگر علائم وسواس قرینه که در بالا به آنها اشاره شد را برای مدت حداقل سه ماه در خود مشاهده کردید، باید به فکر درمان باشید. اما چطور باید اختلال وسواس تقارن را درمان کرد؟
۱- علائم خود را پیگیری کنید
همیشه بهتر است با یادداشت کردن علائم، آنها را پیگیری کنید، می توانید از یک دفتر خاطرات، یک دفترچه یادداشت یا حتی تلفن خود استفاده کنید.
علائمی را که تجربه می کنید، اینطور پیگیری کنید:
- چگونه آنها بر شما تأثیر می گذارند
- به چه ترتیبی اتفاق می افتند
- و هر چیز دیگری که احساس می کنید مهم است
این به شما و پزشکانی که به آنها مراجعه می کنید کمک می کند تا دید واضح تری از آنچه تجربه می کنید داشته باشید.
۲- با شخصی که به او اعتماد دارید صحبت کنید
زندگی با علائم وسواس می تواند بسیار منزوی کننده باشد. گفتگو با شخصی که به او اعتماد دارید، مانند دوست یا یکی از اعضای خانواده، می تواند احساس تنهایی شما را کمتر کند.
ممکن است آنها وقتی به شما کمک می کنند، یاد بگیرند که چگونه بی نظمی های خود را کنترل کنند. صحبت درباره مشکلات با دیگران سنگینی آنها را از روی شانه های شما برمی دارد، اما یادتان باشد این راه حل نهایی نیست.
۳- درمان را جدی پیگیری کنید
اگرچه ایده پیگیری درمان وسواس تقارن در ابتدا می تواند خیلی ترسناک باشد، اما انجام دادن دقیق و با برنامه آن بسیار مهم است.
به یاد داشته باشید که درمان در چگونگی بازیابی زندگی و غلبه بر وسواس شما تاثیر دارد. اگر از قبل تحت درمان مشاور روانشناس برای غلبه بر وسواس هستید، می توانید با مراجعه به او، درمان را شروع کنید.
بسته به محل زندگی خود می توانید از مشاوره آنلاین وسواس فکری یا خدمات حضوری در کلینیک روانشناسی بهره مند شوید.
۴- استفاده از دارو درمانی
دارو به طور معمول به عنوان تنها روش درمان وسواس تجویز نمی شود، با این حال ممکن است برای تاثیر بیشتر در کنار گفتار درمانی به بیماران تجویز شود.
داروهایی که معمولا توسط مشاور روانپزشک برای درمان وسواس قرینه تجویز می شوند، داروهای درمان افسردگی هستند که به عنوان مهار کننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین (selective serotonin reuptake inhibitors) یا اختصارا SSRI شناخته می شوند.
۵- استفاده از رفتار درمان شناختی (CBT)
CBT یا رفتار درمان شناختی (Cognitive Behavioral Therapy) خط اول درمان در وسواس تقارن و یک روش درمانی آزمایش شده برای انواع وسواس، از جمله وسواس در دوران باردای و وسواس نظم و وسواس تقارن است.
۶- مواجهه و پیشگیری از واکنش (ERP)
ERP (Exposure and Response Prevention) نوعی از تکنیک رفتار درمان شناختی است که برای کمک به شکستن چرخه وسواس قرینه استفاده می شود. در طول ERP، به بیماران مواجهه با ترس آموزش داده می شود.
آنها به تدریج با شرایطی روبرو می شوند که وسواس آنها تحریک شود، بدون اینکه واکنشی نشان دهند، این مساله در تقابل با کمترین ترس شروع شده و ادامه می یابد.
این تکنیک باید تحت نظر متخصص درمان وسواس انجام شود، در غیر اینصورت امکان بروز مشکلات بعدی زیاد خواهد بود.
۷- ذهن آگاهی
ذهن آگاهی یک تکنیک آرام سازی است که به شما امکان می دهد در لحظه حضور داشته باشید و همه چیز را بدون قضاوت تجربه کنید. ثابت شده است که ذهن آگاهی اضطراب و استرس را کاهش می دهد، به تنظیم احساسات، بهبود خواب و موارد دیگر نیز کمک می کند.
استفاده از ذهن آگاهی برای غلبه بر وسواس تقارن، با تمرین مدیتیشن ممکن می شود و به مرور زمان کنترل افکار و ذهن خود را در دست خواهید گرفت.
پیشنهاد ویکی روان درباره وسواس فکری تقارن چیست؟
شاید وسواس تقارن را دست کم بگیرید، اما یادتان باشد، بروز این بیماری می تواند بر تمام جنبه های زندگی فردی اجتماعی تاثیر گذاشته و حتی باعث بروز بیماری های دیگر شود.
