بررسی انواع طرحواره ها در روانشناسی (18 مورد)
انواع طرحواره ها در روانشناسی موضوعاتی هستند که بر اساس آنها جلسات مشاوره طرحواره درمانی انجام می شود. به همین دلیل مراجعین باید بدانند چند نوع طرحواره داریم و هر کدام چه ویژگی هایی دارند؟ در ادامه این مطلب سایت مشاوره روانشناسی ویکی روان به بررسی انواع طرحواره درمانی از دید علمی و تخصصی می پردازیم.
پیش از شروع به بررسی انواع طرحواره ها در روانشناسی توصیه می کنیم مقاله تعریف طرحواره درمانی چیست را در ویکی روان مطالعه کنید.
فهرست موضوعات بررسی شده
بررسی انواع طرحواره ها در روانشناسی
با بخش مقاله های روانشناسی در سایت ویکی روان همراه باشید.
آیا تا به حال درباره طرحواره یا همان schema شنیدهاید؟
طرحواره یک الگوی منفی پایدار است که در دوران کودکی یا نوجوانی شکل میگیرد و در طول زندگی ما ادامه یافته و گسترش مییابد.
ما جهان را از طریق لنز طرحوارههای خود تجربه میکنیم. معمولاً این باورها را بدون سوال قبول میکنید و ممکن است حتی از وجود آنها آگاه نباشید. این الگوها خود تداومدار هستند و به شدت در برابر تغییر مقاوماند، اما با درمان مناسب، میتوانید آنها را تغییر دهید.
به عنوان مثال، کودکانی که طرحوارههایی را توسعه میدهند که نشان میدهند «کافی نیستند»، به ندرت این باور را به چالش میکشند، حتی در بزرگسالی. آنها ممکن است نویسنده پرفروشترین مجموعه کتابهای معروف باشند و با این حال همچنان به خانه بروند و احساس کنند که ناکافی هستند.
ویژگی اصلی انواع طرحواره ها
انواع طرحواره ها سعی میکنند تجربیات شما را شکل دهند و شما را تشویق کنند تا به گونهای زندگی کنید که آنها ادامه یابند.
هر نوع طرحواره زمانی شکل میگیرند که نیازهای ما در دوران کودکی تأمین نشوند. این طرحواره ها، که به عنوان یک الگوی خود خواه عمل میکند، اغلب مانع از برآورده شدن این نیازها در بزرگسالی میشود.
روابط نمونه خوبی از چگونگی تداوم این طرحوارهها هستند. اگر ما پیوندهای امنی با والدین دوران کودکی خود نداشته باشیم، معمولاً متوجه میشویم که این الگوها در روابط بزرگسالی ما تکرار میشوند.
در مقاله تاریخچه طرحواره در ویکی روان توضیح دادیم که درمان طرحوارهها برای اولین بار در سال ۱۹۹۰ معرفی شد و ۱۸ طرحواره را تعریف میکند. به طرحوارههایی که برای شما یا کسی که میشناسید آشنا به نظر میرسند توجه کنید. آگاهی یافتن یک مهارت است.
آشنایی با مهم ترین انواع طرحواره ها در علم روانشناسی
تعریف روانشناسی از هر نوع طرحواره مشخص است. اگر نشانه ای از هر کدام در خود مشاهده می کنید، می توانید در سایت ویکی روان از خدمات مشاوره آنلاین روانشناسی برای درمان قطعی تحت نظر متخصص استفاده کنید. حتی اگر ایران زندگی نمی کنید امکان خرید مشاوره آنلاین برای خارج از کشور به صورت ارزی وجود دارد.
۱. محرومیت عاطفی از شایع ترین انواع طرحواره ها است
این نوع طرحواره به باور این اشاره دارد که نیازهای عاطفی اصلی شما هرگز برآورده نخواهند شد.
این نیازها را میتوان در 3 دسته قرار داد:
- پرورش
- همدلی
- و حفاظت.
پرورش به نیازهای نزدیکی، محبت یا عشق مربوط میشود. همدلی نیاز ما به احساس درک شدن است. نیاز ما به راهنمایی، هدایت یا مشاوره نیز حفاظت نامیده میشود.
این نوع طرحواره معمولاً در بزرگسالانی بروز میکند که والدین دور از دسترسی داشتهاند و به طور کافی به نیازهای عاطفی فرزند خود توجه نکردهاند. موارد زیادی در جلسات مشاوره آنلاین شکست عاطفی در ویکی روان مشاهده می کنیم که به دلیل وجود طرحواره های عاطفی مدام وارد رابطه های اشتباه شده و تجربیات تلخی را رقم می زنند.
۲. طرحواره های ترک/بیثباتی
اگر شما از ترک شدن میترسید، این یکی از طرحوارههای غالب شماست. معمولاً افرادی که این طرحواره را دارند، باور دارند که به زودی هر کسی را که با او پیوند عاطفی برقرار کردهاند، از دست خواهند داد.
راههای زیادی وجود دارد که این طرحواره میتواند در دوران کودکی شکل بگیرد. آیا در زندگی خانوادگی شما اختلالی وجود داشت که بهویژه برایتان آسیبزننده بود (مانند مرگ یکی از والدین)؟ آیا والدینی داشتید که در توجه به نیازهای شما ناپایدار بودند؟
۳. طرحواره بیاعتمادی/سوءاستفاده که بسیار رایج است
این طرحواره به این مورد اشاره دارد که شما همیشه انتظار دارید دیگران به طور عمدی از شما سوءاستفاده کنند.
افرادی که این طرحواره را دارند، انتظار دارند که دیگران به آنها آسیب برسانند، تقلب کنند، تحقیر کنند یا سو استفاده و تجاوز جنسی کنند و ممکن است اغلب به این فکر کنند که ابتدا حمله کنند یا بعداً انتقام بگیرند.
۴. انزوا/ بیگانگی از دیگر انواع طرحواره ها است
این نوع طرحواره به باور این باور اشاره دارد که فرد از جهان جدا شده و/یا جزئی از هیچ جامعهای نیست. این باور معمولاً ناشی از تجربیاتی است که در آن کودکان متوجه میشوند که با دیگران متفاوت هستند.
افراد زیادی با اختلال انزوای اجتماعی در جلسات مشاوره تلفنی با روانشناسی در ویکی روان شرکت می کنند، که خوشبختانه در صورت همکاری روش های متعددی برای درمان وجود دارد.
۵. نقص/شرم
این نوع از انواع طرحواره ها به این باور اشاره دارد که شما به شدت معیوب هستید و اگر دیگران به شما نزدیک شوند، متوجه این موضوع خواهند شد و شما را ترک خواهند کرد! که همین مورد دلیل خجالت و شرم فرد خواهد شد.
این احساس نقص و ناکافی بودن معمولاً منجر به حس قوی شرم میشود. افرادی که این اسکیما را توسعه میدهند، در خانههایی بزرگ شدهاند که یکی یا هر دو والد بسیار انتقادی بودند و شاید به آنها این احساس را میدادند که شایسته عشق نیستند.
مطالب مشابه با انواع طرحواره ها در ویکی روان:
۶. طرحواره شکست
این طرحواره به باور این اشاره دارد که شما ناتوان از برتری یا حتی عملکرد نسبت به همسالان خود در زندگی شخصی، شغل، مدرسه یا ورزش هستید. آیا در خانوادهای بزرگ شدهاید که هر چیزی کمتر از نمرهی «A» را شکست میدانستند؟ اگر به طور مداوم در دوران کودکی چنین تجربیاتی داشتید، ممکن است این طرحواره را توسعه داده باشید.
این نوع طرحواره در مراحل بزرگسالی به پاشنه آشیل فرد تبدیل شده و مانع دستیابی به موفقیت در زندگی می شود. او مدام خود را در نقطه شکست تصور کرده و تجربیات تلخی خواهد داشت.
البته استفاده از تکنیک های طرحواره درمانی تحت نظر متخصص کمک می کند به مرور این نوع طرحواره را رها کرده و به توانایی های واقعی خود دست پیدا کند. اگر نشانه های مشابه در خود مشاهده می کنید، مشاوره تصویری با روانشناس فرصت کافی برای درمان سریع را فراهم می کند.
۷. وابستگی/ناتوانی
این به این باور اشاره دارد که شما قادر به مدیریت مسئولیتهای روزمره به طور کافی و مستقل نیستید. به طور کلی، کودکانی که این طرحواره را دارند، توسط والدین خود تشویق نشدهاند که به طور مستقل عمل کنند و اعتماد به نفس لازم برای مراقبت از خود را ندارند.
۸. آسیبپذیری در برابر خطر و بیماری
آیا همیشه احساس میکنید که ساعت آخر زمان زندگی و سلامتی شما در حال تیک تیک کردن است؟؟؟
این نوع طرحواره به این باور اشاره دارد که فاجعه بزرگ بعدی شما در حال نزدیک شدن است، چه از نظر پزشکی، مالی، روانی و غیره.
داشتن این طرحواره ممکن است منجر به اتخاذ احتیاطهای شدید برای محافظت از خود شود. در بسیاری از موارد، ما ممکن است در خانوادهای بزرگ شده باشیم که والدین ترسویی داشتیم و این ترس را به ما منتقل میکردند که جهان جای خطرناکی است.
۹. در هم آمیختگی/خود نارس
افرادی که با درهمآمیختگی دست و پنجه نرم میکنند، معمولاً مرزهای کمی دارند یا اصلاً مرزی ندارند و در روابط خود از نظر عاطفی بیش از حد درگیر هستند. این طرحواره همچنین ممکن است شامل فقدان احساس خود یا عدم وجود جهتگیری یا قطبنمای درونی باشد.
این نوع از انواع طرحواره ها در روانشناسی معمولاً ناشی از والدینی است که کنترلکننده، سوءاستفادهگر یا بیش از حد محافظت کننده هستند، به طوری که کودک از توسعه احساس خود ناامید میشود.
۱۰. طرحواره حقطلبی/عظمتطلبی
این نوع طرحواره به باور این اشاره دارد که شما از دیگران برتر هستید. برخی ممکن است بر جزئیاتی که به اعتقادشان این برتری را نشان میدهد، تأکید زیادی داشته باشند (مانند بودن در میان ثروتمندترین یا موفقترین افراد).
افرادی که این طرحواره را دارند، این رفتارها را برای دستیابی به قدرت و کنترل انجام میدهند و به دنبال تأیید یا توجه نیستند.
۱۱. عدم کنترل خود یا انضباط شخصی کافی
این طرحواره به ناتوانی در تحمل هرگونه ناراحتی در رسیدن به اهداف شما اشاره دارد و همچنین به ناتوانی در اجتناب از ابراز خواستهها یا احساسات خود. در شکل ملایمتر، ممکن است تأکید زیادی بر اجتناب از درد، تعارض، مواجهه یا مسئولیت داشته باشید. زمانی که عدم کنترل خود شدید باشد، رفتارهای مجرمانه یا اعتیادآور ممکن است نمایان شود.
۱۲. طرحواره تسلیم
این مورد به تسلیم شدن در برابر کنترل دیگران اشاره دارد، زیرا احساس میکنید تحت فشار هستید. این رفتار معمولاً برای اجتناب از چیزهایی مانند تعارض، خشم یا ترک شدن انجام میشود.
افرادی که این طرحواره را دارند معمولاً فکر میکنند که تجربیات، نظرات، احساسات و خواستههای آنها به اندازه اطرافیانشان مهم نیست.
بسیاری از اوقات، تسلیم میتواند منجر به انباشته شدن هر نوع خشم در طول زمان شود که ممکن است به صورت علائم ناسالمی مانند رفتارهای منفعل-تهاجمی یا انفجارهای خشم بروز کند.
۱۳. خودفداکاری
این نوع طرحواره به قربانی کردن بیش از حد نیازهای خود به منظور کمک به دیگران اشاره دارد. دلایل رایج این رفتار شامل جلوگیری از ایجاد درد برای دیگران و اجتناب از احساس گناه به خاطر خودخواهی است.
این موضوع گاهی به این درک منجر میشود که نیازهای خودتان به طور کافی برآورده نمیشوند و ممکن است نسبت به افرادی که برای آنها فداکاری میکنید، احساس کینه کنید.
۱۴. مهار عاطفی
این نوع از انواع طرحواره ها شامل باور به این است که شما باید اقدام، احساس یا ارتباطات خود را به طور خودجوش سرکوب کنید.
این معمولاً برای اجتناب از عدم تأیید دیگران، احساس شرم یا از دست دادن کنترل بر خواستههای خود است. علاوه بر این، ممکن است در ابراز آسیبپذیری یا برقراری ارتباط آزادانه درباره نیازها یا احساسات خود دچار مشکل شوید و ممکن است تجربیات عاطفی را به خاطر تأکید بیش از حد بر عقلانی بودن نادیده بگیرید.
اگر نشانه های مشابه در خود مشاهده می کنید می توانید از خدمات مشاوره آنلاین روابط عاطفی ویکی روان از سراسر دنیا به صورت غیرحضوری استفاده کنید.
۱۵. جستجوی تأیید/جستجوی شناخت
این طرحواره به تأکید بر کسب تأیید و شناخت دیگران به بهای نیازهای واقعی و حس خودتان اشاره دارد. همچنین میتواند شامل اهمیت بیش از حد به جایگاه اجتماعی و ظاهر به عنوان وسیلهای برای کسب شناخت و پذیرش باشد.
۱۶. منفینگری/بدبینی از بدترین انواع طرحواره ها است
اگر توانایی متوقف کردن افکار منفی را نداشته باشید پتانسیل ابتلا به این نوع طرحواره را دارید.
این طرحواره به تمرکز فراگیر و مادامالعمر بر جنبههای منفی زندگی اشاره دارد در حالی که جنبههای مثبت را نادیده میگیرد، کماهمیت میشمارد یا تخفیف میدهد. افرادی که این طرحواره را دارند، در لذت بردن از چیزها دچار مشکل هستند زیرا همیشه نگران عناصر نارضایتی یا مشکلات احتمالی آیندهای هستند که ممکن است بروز کند.
۱۷. استانداردهای بیرحمانه/انتقادگرایی بیش از حد
این طرحواره به این باور اشاره دارد که شما باید استانداردهای بسیار بالایی از عملکرد یا رفتار را برآورده کنید! که به آن اختلال کمالگرایی هم گفته می شود.
فردی که این الگوی باور را دارد معمولاً این کار را برای اجتناب از انتقاد انجام میدهد. استانداردهای بیرحمانه معمولاً به صورت کمالگرایی، سختگیری و زندگی بر اساس تعداد زیادی از «بایدهای» غیرعادی در چندین حوزه از زندگی فرد بروز میکند (به عنوان مثال، ما «باید» همیشه مولد باشیم).
این نوع طرحواره اغلب منجر به آسیبهای قابل توجهی در توانایی فرد برای تجربه لذت و آرامش میشود و میتواند تأثیر منفی بر سلامت، اعتماد به نفس و رضایت از روابط داشته باشد.
۱۸. تنبیهگرایی از دیگر انواع طرحواره ها در روانشناسی است
این باور به این مورد اشاره دارد که افراد باید به شدت برای اشتباهات خود مجازات شوند. افرادی که این طرحواره را دارند، معمولاً انتقادی و غیر قابل بخشش هستند. این موضوع غالباً در افرادی بروز میکند که عصبانی، ناامید، بی انضباطی و بیصبر نسبت به افرادی (از جمله خودشان) هستند که نتوانستهاند استانداردهای آنها را برآورده کنند.
جمع بندی ویکی روان از انواع طرحواره ها در روانشناسی
همین طرحواره های به ظاهر ساده شخصیت فرد و در نهایت سرنوشت او را رقم می زنند!
ما از دوران کودکی و نوجوانی در معرض انواع طرحواره ها قرار داریم و به مرور در برابر آنها آسیب پذیر می شویم، چون توانایی شناخت و درمان آنها را نداریم. بارها این مقاله ویکی روان را مطالعه کنید و اگر نشانه هایی از انواع طرحواره ها را در خود مشاهده می کنید حتما برای درمان از مشاور روانشناس کمک بگیرید.
سایت ویکی روان این امکان را فراهم کرده تا از سراسر دنیا برای درمان مشکلات خود و ارتباط با متخصص اقدام کنید. درمان انواع طرحواره ها معمولا زمان بر است، به همین خاطر می توانید با خرید پکیج مشاوره روانشناسی در هزینه های صرفه جویی کرده و مشاوره ارزان روانشناسی تهیه کنید.