تاریخچه طرح واره

با سایت روانشناسیویکی روان همراه باشید.

واژه ی طرح واره در روان شناسی و به طور گسترده تر در حوزه ی شناختی، تاریخچه ای غنی و برجسته دارد.

در حوزه ی رشد شناختی، طرح واره را به صورت قالبی در نظر می گیرند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل می گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین کنند. علاوه بر این، ادراک از طریق طرح واره، واسطه مندی می شود و پاسخهای افراد نیز توسط طرح واره جهت پیدا می کنند.

طرح واره بازنمایی انتزاعی خصوصیات متمایزکننده ی یک واقعه است. به عبارت دیگر، طرحی کلی از عناصر برجسته ی یک واقعه را طرح واره می گویند. در روانشناسی احتمالا این واژه بیشتر با کارهای پیاژه تداعی می شود، چرا که او در مراحل مختلف رشد شناختی به تفصیل در خصوص طرح واره ها بحث کرده است.

در حوزه ی رشد شناختی، طرح واره به عنوان نقشه ی انتزاعی شناختی در نظر گرفته می شود که راهنمای تفسیر اطلاعات و حل مساله است.

بنابراین ما به یک طرح واره‌ی زبانی برای فهم یک جمله و به یک طرح واره‌ی فرهنگی برای تفسیر یک افسانه نیاز داریم.

یانگ معتقد است برخی از این طرح واره‌ها به ویژه آنها که عمدتا در نتیجه ی تجارب ناگوار دوران کودکی شکل می گیرند، ممکن است هسته ی اصلی اختلالات شخصیت، مشکلات منش شناختی خفیف تر و بسیاری از اختلالات مزمن قرار بگیرند. یانگ برای بررسی دقیق تر این ایده، مجموعه ای از طرح واره‍‌ها را مشخص کرده است که به انها طرح واره‌های ناسازگار اولیه می گوید.

پس از بازنگری در تعریف اولیه ای که از طرح واره ارائه کردیم به این نتیجه می رسیم که طرح واره‌های ناسازگار اولیه خصوصیات زیر را دارند:

۱- الگوها و درون مایه های عمیق و فراگیری هستند

۲- از خاطرات، هیجان ها، شناختواره ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند

۳- در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته اند

۴- در سیر زندگی تداوم دارند

۵- درباره ی خود و رابطه با دیگران هستند

۶- به شدت نا کارآمدند

خلاصه اینکه طرح واره‌های ناسازگار اولیه، الگوهای هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می شوند. توجه کنید که طبق این توصیف، رفتار یک فرد، بخشی از طرح واره محسوب نمی شود، چون یانگ معتقد است که رفتارهای ناسازگار در پاسخ به طرح واره به وجود می آیند. بنابراین رفتارها از طرح واره نشات می گیرند، ولی بخشی از طرح واره‌ها محسوب نمی شوند.

منبع : کتاب طرح واره‌ی درمانی / جلد۱ / جفری یانگ / ترجمه حسن حمیدپور / نشر ارجمند.