اختلال دوقطبی (bipolar disorder) نوعی بیماری روانی است که با حالات عاطفی متناوب و شدید که بر خلق و خوی، انرژی و توانایی عملکرد فرد تاثیر می گذارند، شناخته می شوند. این دوره ها که از چند روز تا چند هفته طول می کشند، دوره های خلقی نامیده می شوند. افراد زیادی در جلسات مشاوره دوقطبی برای درمان بیماری دوقطبی حضور پیدا می کنند تا شرایط به صورت اختصاصی توسط مشاور روانشناس مورد بررسی قرار بگیرد. در ادامه این مطلب سایت ویکی روان به این سوال پاسخ می دهیم که بیماری دوقطبی چیست و چه خصوصیاتی دارد؟
فهرست موضوعات بررسی شده
بیماری دوقطبی چیست؟
با بخش مقاله های روانشناسی در سایت ویکی روان همراه باشید.
دوره های خلقی به عنوان اپیزودهای مانیک / هیپومانیک دسته بندی می شوند، که خلق غالب به شدت شاد یا تحریک پذیر است یا افسرده، به صورتی که یک حالت به شدت غمگین وجود دارد یا توانایی تجربه شادی یا لذت از بین می‌رود. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی عموما دوره های خلقی خنثی نیز دارند که در صورت درمان، می توانند زندگی کامل و پرباری داشته باشند.
در حالی که افراد بدون اختلال دوقطبی نیز ممکن است نوسانات خلقی یا نشانه های افسردگی را تجربه کنند، تغییرات خلقی که بخشی از تجربه های معمول زندگی هستند، معمولا چند ساعت و نه چند روز طول می کشند و با تغییرات شدید در رفتار یا تغییر در عملکرد، مانند مشکلات در روال های روزانه و تعاملات اجتماعی همراه نیستند. اختلال دوقطبی می تواند روابط فرد با عزیزان را مختل کند و در محل کار یا رفتن به مدرسه مشکل ایجاد کند.
انواع اختلالات دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی دسته ای است که شامل 3 تشخیص اصلی است:
- اختلال دوقطبی نوع اول
- اختلال دوقطبی نوع دوم
- اختلال سیکلوتیمیک
اختلال دوقطبی معمولاً در خانواده ها دید می شود و 80 تا 90 درصد افراد مبتلا به اختلال دوقطبی یکی از بستگانشان مبتلا به اختلال دوقطبی یا انواع افسردگی است.
چه چیزهایی باعث بروز اختلال دوقطبی می شوند؟
عوامل محیطی مانند بروز انواع استرس، اختلال در خواب و مواد مخدر و الکل ممکن است باعث بروز حملات خلقی در افراد آسیب پذیر شود.
اگرچه علل خاص اختلال دوقطبی نامشخص هستند، اما عوامل بیولوژیکی از جمله سابقه خانوادگی اختلالات خلقی، اختلالات افسردگی سایکوتیک و سو مصرف مواد و عوامل محیطی وجود دارند که خطر اختلال دوقطبی را افزایش می دهند.
میانگین سن شروع این بیماری در اواسط دهه ۲ زندگی است.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی I اغلب اختلالات روانی دیگری مانند اختلالات اضطرابی، اختلالات مصرف مواد و / یا اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD) دارند. خطر خودکشی در میان افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع اول به طور قابل توجهی بیشتر است.
تشخیص اختلال دوقطبی چطور ممکن است؟
اختلال دوقطبی نوع اول زمانی تشخیص داده می شود که فرد یک اپیزود مانیک را تجربه کند. در طول یک اپیزود مانیک، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع اول افزایش شدیدی در انرژی و تغییرات خلقی، از جمله احساس بسیار شاد یا ناراحتی را تجربه می کنند.
برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع اول دوره هایی از افسردگی یا هیپومانیک (hypomanic) را تجربه می کنند و بیشتر افراد مبتلا به این نوع اختلال دوره های خلقی خنثی دارند.
علائم اختلال دوقطبی نوع اول
پیش از ادامه پیشنهاد می کنیم مقاله اختلال مانیا چیست را در ویکی روان مطالعه کنید.
اپیزود مانیک یا مانیا
این حالت یکی از رایج ترین حالت های اختلال دوقطبی است.
اپیزود مانیک دوره ای است که حداقل یک هفته طول می کشد و فرد در بیشتر روزها بسیار سرحال یا تحریک پذیر است، بیش از حد معمول انرژی دارد و حداقل سه تغییر زیر را در رفتار خود تجربه می کند:
- کاهش نیاز به خواب (به عنوان مثال، احساس انرژی با وجود خواب بسیار کم تر از حد معمول)
- سریع تر صحبت کردن.
- افکار رقابتی غیرقابل کنترل یا تغییر سریع ایده ها یا موضوعات هنگام صحبت کردن.
- ناسازگاری.
- افزایش فعالیت (به عنوان مثال بی قراری، کار هم زمان روی چندین پروژه).
- افزایش رفتارهای پرخطر یا تکانشی (به عنوان مثال، رانندگی بی ملاحظه، ولخرجی، بی بند و باری جنسی).
این رفتارها باید نشان دهنده تغییر رفتار معمول فرد بوده و برای دوستان و خانواده روشن باشد. علائم باید به اندازه کافی شدید باشند تا باعث اختلال در کار، خانواده یا فعالیت ها و مسئولیت های اجتماعی شوند. با بروز علائم یک اپیزود مانیک معمولا نیاز به مراقبت بیمارستانی است.
در طول دوره های مانیک شدید، برخی از افراد تفکر آشفته، باورهای غلط و / یا توهماتی را تجربه می کنند که به عنوان ویژگی های روان پریشی شناخته می شوند.
در ویکی روان بخوانید:
اپیزود هیپومانیک
اپیزود هیپومانیک یا هیمپومانیا با علائم شیدایی کم‌تر مشخص می‌شود که باید فقط چهار روز متوالی طول بکشد تا یک هفته. علائم هیپومانیک منجر به مشکلات عمده ای در عملکرد روزانه نمی شود که معمولاً علائم شیدایی ایجاد می کند.
اپیزود افسردگی ماژور
یک دوره افسردگی ماژور یک دوره حداقل دو هفته ای است که در آن فرد غمگینی یا ناامیدی شدید یا از دست دادن علاقه به فعالیت هایی را که زمانی از آن لذت می برد و حداقل چهار مورد از علائم زیر را تجربه می کند:
- احساس بی ارزشی یا گناه که به آن تله بی ارزشی هم گفته می شود.
- خستگی مداوم.
- افزایش یا کاهش خواب.
- افزایش یا کاهش اشتها.
- بی قراری (مثلاً قدم زدن) یا کندی گفتار یا حرکت.
- بروز نشانه های عدم تمرکز.
- افکار مکرر مرگ یا خودکشی.
چنین اختلالاتی شامل شیدایی یا هیپومانیا نیز می شوند که نسبت به شیدایی و افسردگی شدیدتر است. علائم می تواند باعث تغییراتی در خلق و خو و رفتار شود که قابل پیش بینی نیست و باعث ناراحتی های زیادی می‌شود و زندگی را برای فرد سخت می کند.
اختلال دوقطبی نوع دوم شکل خفیف تری از اختلال دوقطبی نوع اول نیست. این یک تشخیص جداگانه است. در حالی که دوره های شیدایی اختلال دوقطبی نوع اول می تواند شدید و خطرناک باشد، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دوم می توانند برای مدت طولانی‌تری افسرده باشند.
اختلال دوقطبی می تواند در هر سنی شروع شود، اما معمولاً در سال های نوجوانی یا اوایل دهه 20 تشخیص داده می شود. علائم ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و علائم ممکن است در طول زمان متفاوت باشد.
مدیریت و درمان اختلال دوقطبی ممکن است؟
سوالات زیادی در بخش مشاوره متنی روانشناسی ویکی روان دریافت می کنیم که:
- بیماری دوقطبی درمان دارد؟
- درمان اختلال دوقطبی چقدر زمان می برد؟
- همسرم اختلال دوقطبی دارد چکار برایش انجام بدم؟
- بهترین روش برای رهایی از بیماری دوقطبی چیست؟
- چطور به فردی که مبتلا به اختلال دوقطبی است کمک کنم؟
قبلا درباره روش های درمان اختلال دوقطبی صحبت کردیم، با این حال در ادامه توضیحات کامل داده می شود.
علائم اختلال دوقطبی معمولاً با درمان بهبود می یابند. دارو سنگ بنای درمان اختلال دوقطبی است، البته گفتار درمانی (مشاوره روانشناسی آنلاین یا حتی مشاوره تلفنی روانشناسی) می تواند به بسیاری از بیماران کمک کند تا در مورد بیماری خود بیاموزند و به داروها پایبند باشند و به جلوگیری از اپیزودهای خلقی آینده کمک کند.
استفاده از دارو برای درمان اختلال دوقطبی
داروهایی که به عنوان «تثبیت کننده های خلق و خو» شناخته می شوند (مانند داروی لیتیوم، داروهای ضد روان پریشی غیرمعمول) رایج‌ترین نوع داروهای تجویز شده برای اختلال دوقطبی هستند.
در حالی که کاملا مشخص نیست که این داروها چگونه کار می کنند، برخی از آن ها تحریک پذیری سلول های مغزی را تغییر می دهند (به عنوان مثال لیتیوم)، در حالی که برخی دیگر انتقال دهنده های عصبی سیگنال دهی شده در مغز را تغییر می دهند (به عنوان مثال، ضد روان پریشی های غیرمعمول).
از آنجا که اختلال دوقطبی یک بیماری مزمن است که در آن اپیزودهای خلقی معمولا تکرار می شوند، درمان پیشگیرانه مداوم توصیه می شود.
درمان اختلال دوقطبی شخصی سازی شده است؛ افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است نیاز داشته باشند که داروهای مختلف را قبل از یافتن اینکه چه چیزی برای آن ها بهتر عمل می کند، امتحان کنند. با این حال در تمام این مراحل باید با مشاور روانپزشک برای مصرف صحیح داروها در ارتباط باشید.
دیگر روش ها برای درمان دوقطبی
در برخی موارد، هنگامی که دارو و روان درمانی کمکی نکرده اند، ممکن است از یک درمان موثر به نام الکتروشوک درمانی (ECT) استفاده شود. ECT شامل چندین دور جریان الکتریکی کوتاه است که در هنگام بی هوشی به پوست سر اعمال می شود و منجر به تشنج کوتاه و کنترل شده می شود. اعتقاد بر این است که تشنج های ناشی از ECT مسیرهای سیگنال دهی مغز را تغییر می دهند.
از آنجا که اختلال دوقطبی می تواند اختلالات جدی در زندگی روزمره فرد ایجاد کند و موقعیت های خانوادگی استرس زا ایجاد کند، اعضای خانواده نیز ممکن است از منابع حرفه ای، به ویژه گروه های حمایت و دفاع از سلامت روان بهره مند شوند.
از این منابع، خانواده ها می توانند استراتژی های مقابله، مشارکت فعال در درمان، و کسب حمایت را بیاموزند. برای تشخیص اختلال دوقطبی نوع دوم در یک فرد، آن ها باید حداقل یک اپیزود افسردگی حاد و حداقل یک اپیزود هیپومانیک داشته باشند.
در دوقطبی نوع دوم، معمول است که افراد بین اپیزودها به عملکرد معمول خود بازگردند. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دوم اغلب در نتیجه اپیزودهای افسردگی خود ابتدا به دنبال درمان می گردند، زیرا اپیزودهای هیپومانیک اغلب احساس خوشایندی دارند و حتی می توانند عملکرد را در محل کار یا مدرسه افزایش دهند.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دوم اغلب بیماری های روانی دیگری مانند اختلال اضطراب یا اختلال مصرف مواد دارند که دومی می تواند علائم افسردگی یا هیپومانیا را تشدید کند.
مشاوران پیشنهادی ویکی روان برای درمان اختلال دوقطبی:
داروهای پیشنهادی برای درمان اختلال دوقطبی
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به درمان و مراقبت در دوره‌های حاد مانیا و بیماری افسردگی و در صورت نیاز به درمان طولانی مدت برای جلوگیری از عود نیاز دارند.
ثابت شده است که تثبیت کننده های خلق و خو (مانند لیتیوم، والپروات) و داروهای ضد روان پریشی به مدیریت مانیک حاد کمک می کنند. تجویز لیتیوم نیاز به نظارت بالینی و آزمایشگاهی دارد. دختران و زنانی که باردار، شیرده یا دارای توانایی باروری هستند نباید از والپروات استفاده کنند. حتی الامکان از مصرف لیتیوم و کاربامازپین در دوران بارداری و شیردهی اجتناب شود.
داروهای ضدافسردگی نباید در طول اپیزود مانیک مصرف شوند و ممکن است در طول دوره های افسردگی با تثبیت کننده های خلق و خو یا داروهای ضد روان پریشی ترکیب شوند.
با این حال در صورت بروز علائم اختلال دوقطبی پیشنهاد می کنیم موضوع را با مشاور افسردگی درمیان بگذارید تا درمان اختصاصی بر اساس شرایط به شما پیشنهاد کند.
حقایق مهم درباره اختلال دوقطبی و میزان ابتلا به آن
- اختلال دوقطبی یک بیماری روانی است که بر خلق و خو، انرژی، فعالیت و فکر فرد تأثیر می گذارد و با دوره های شیدایی (یا هیپومانیک) و افسردگی مشخص می شود. با این درمان اختلال دوقطبی با غلبه بر افسردگی تفاوت های زیادی دارد.
- حدود 40 میلیون نفر در سراسر جهان با اختلال دوقطبی زندگی می کنند. با این حال آمار دقیقی از میزان ابتلا به اختلال دوقطبی در ایران در دست نیست!
- اختلال دوقطبی با ناتوانی و مشکلات قابل توجهی در بسیاری از زمینه های زندگی همراه است.
- بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به اشتباه تشخیص داده می شوند یا درمان نمی شوند و تبعیض و انواع انگ را تجربه می کنند.
- طیف وسیعی از گزینه های مراقبت موثر وجود دارد که شامل ترکیبی از داروها و مداخلات روانی – اجتماعی برای کمک به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی می شوند.
پیشنهاد ویکی روان برای رهایی از اختلال دوقطبی چیست؟
ویکی روان به عنوان سامانه سلامت روان این امکان را فراهم کرده تا با بهترین روانشناسان و متخصصین به صورت غیرحضوری مشاوره تصویری روانشناسی برگزار کنید.
حتی اگر ایران زندگی نمی کنید، می تواند با پرداخت ارزی در ویکی روان مشاوره خارج از کشور خریداری کنید با روند درمان اختلال دوقطبی را سریع تر شروع کنید. رهایی از اختلال دوقطبی روندی زمان بر است، پیشنهاد می کنیم برای استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی ارزان قیمت در ویکی روان یکی از پکیج ها مشاوره روانشناسی را خریداری کنید تا از تخفیف ویژه بهره مند شوید.
با تمام این توصیفات یادتان باشد، درمان اختلال دوقطبی را پشت گوش نیندازید چون شدت گرفته و زمینه ساز بیماری های دیگر می شود.
