خشم مجازی

شبکه‌های اجتماعی، نسل جدیدی از فضایی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارند، به خوبی توانسته‌اند جای خود را در زندگی مردم باز کنند و خیلی از مردم در سنین مختلف و گروه‌های اجتماعی متفاوت، در شبکه‌های اجتماعی مجازی کنار هم گرد می‌آیند و از فاصله‌های بسیار دور، از این طریق با هم ارتباط برقرار می‌کنند. این شبکه‌ها بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارند و در همان حین آسیب‌هایی نیز وارد می‌کنند. یکی از انواع این آسیب‌ها ابراز خصومت و خشمی ‌است که به صورت کلامی ‌از طریق توهین، تحقیر، انتقاد، عذر و بهانه و به کار بردن واژه‌های زشت در این شبکه‌ها منتقل می‌شود و متاسفانه این خشم مجازی امروزه تبدیل به یکی از رفتارهای رایج در شبکه‌های مجازی شده است. خشم مجازی و مزایا و معایب فضای مجازی، مواردی هستند که در مورد آنها با عطیه رضایی، روان‌شناس بالینی به گفتگو نشسته‌ایم:

با ویکی روان همراه باشید.

چرا در فضای مجازی می‌توانیم خشن باشیم؟ دلیل این خشم مجازی چیست؟

چون چهاردیواری اختیاریه…

قدیم ترها، وقتی با سر و صدای بحث‌ها و دعوا و عزا و عروسی‌اش، همسایه‌ها اذیت می‌شدند، می‌شد در پاسخ به اعتراض دیگران، با چهره‌ای حق به جانب فریاد ‌زد: «چاردیواری اختیاری!». اما امروزه، واژه‌های جدیدتری برای فریاد زدن همان حق قدیمی ‌ابداع شده است: «اینجا حریم شخصی من است»، «در مورد من قضاوت نکنید» و ده‌ها جمله‌ شبیه اینها. همین استدلال از نوع حضور در شبکه‌های اجتماعی باعث شده که افراد این حق را برای خود قائل شوند که می‌توانند هر نوع اظهارنظر مثبت و منفی را نسبت به دیگران ابراز و حتی در موارد شدیدتر خشم خود را در این شبکه‌ها بیان نمایند و از آن به عنوان حق طبیعی خود یاد کنند.

تخلیه هیجانی

ابراز خشم مجازی یا همان ابراز خشم در شبکه‌های اجتماعی اغلب به عنوان روشی برای تخلیه احساسات در نظر گرفته می‌شود و افراد فکر می‌کنند که با ابراز خشم مجازی خود در شبکه‌های مجازی حتی برای لحظه‌ای آرام می‌شوند .شبکه‌های اجتماعی این امکان را به ما می‌دهد که پیش از آنکه فرصتی برای آرام شدن به خودمان دهیم، ناراحتی خود را در اولین فرصت به اشتراک بگذاریم و آن را منتشر کنیم اما معمولا این مسئله موجب تشدید خشم و گسترش آن می‌شود.

نداشتن هویت مشخص

فناوری‌های جدید ارتباطی موجب می‌شود تا هویت‌های جدیدی تشکیل شود. هویت افراد در اجتماعات مجازی «هویتی دیجیتال» است و سرزمین، زبان بومی ‌و محلی، کشور، فرهنگ ملی و نژاد، هویت افراد را در اجتماعات مجازی تعیین نمی‌کنند. افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هویتی کاملا دلخواه داشته باشند و بر پایه همان هویت دلخواه، ارتباط مجازی خود را با دیگران گسترش دهند. ظاهر این شبکه‌ها جمع‌گراست، اما سبب فردگرایی افراطی افراد می‌شود.

روابط آزاد در دنیای مجازی

محیط‌های اینترنتی به ویژه شبکه‌های اجتماعی به گسترش روابط می‌انجامد، روابطی با هویت جدید. شبکه‌های مجازی به افراد هویتی نامعلوم می‌بخشد و چون نظارتی، مانند نظارت دنیای واقعی بر آن حاکم نیست، باعث می‌شود که افراد دچار نوعی آزادی روابط شوند و بتوانند هر نوع نظر و خواسته‌ای را هرچند خصمانه ابراز کنند.

خشم در دنیای مجازی به چه صورت‌هایی ابراز می‌شود؟

خیلی از ما در دنیای مجازی تبدیل به خبرنگارانی شده‌ایم که هر مطلبی را که خواستیم بازنشر کنیم و بنابراین عکس‌های فجیع و سرهای بریده و تن‌های سوخته و پیکرهای تکه تکه شده را با تحلیل‌هایی سطحی بازنشر کنیم که عملا نه منجر به حرکت خاصی می‌شوند و نه ارزشی ایجاد می‌کنند و در نهایت هم برای مخاطب آزاردهنده است و حس خشونت را منتقل می‌کند و هم هویت خود فرد را مخدوش می‌کند.

حرف زدن تهاجمی‌

فضاهای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی، شرایطی را برای برخوردهای تهاجمی ‌و خشونت‌آمیز ایجاد کرده‌اند که گاه باعث می‌شود رفتارهایی خشونت‌آمیز‌تر از فضای فیزیکی، در آنها مشاهده شود. فرد سریعا و قبل از فرو نشاندن خشم خود، فرصت دارد نظری را درباره‌ هر یک از محتواهای موجود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کند. شکایت کردن از شرایط کاری خود، اظهارنظر درباره رفتار فلان شخصیت مشهور در صفحه شخصی آن شخص، توهین کردن و حتی دعوای لفظی نمونه‌هایی از ابراز خشم و حرف زدن خصمانه در دنیای مجازی است.

شکایت کردن در مورد رابطه‌های عاطفی

بروز خشم و عصبانیت از دوست یا شریک عاطفی که دیگر جواب‌تان را نمی‌دهد یا کسی که از زندگی شما خارج شده، به یک امر رایج در شبکه‌های اجتماعی مبدل شده است و کم نیستند زنان و مردانی که به لطف شبکه‌های اجتماعی چنین حرکت‌هایی را از سر خشم انجام می‌دهند و عصبانیت ناگفته خود را بروز می‌دهند.

آشکار کردن اطلاعات خصوصی افراد

مطرح کردن و به اشتراک‌گذاری گفتگویی که در شرکت صورت می‌گیرد،‌ عکسی که در یک مهمانی انداخته می‌شود، جمله‌ای که در یک رابطه‌ دوستانه گفته می‌شود و در حال حاضر با آنها به مشکل برخورد کرده‌ایم نیز از جمله موارد بروز خشم در شبکه‌های اجتماعی است.

بروز خشم در دنیای مجازی چه پیامدهایی دارد؟

به طور کلی آسیب‌های روانی شبکه‌های اجتماعی را می‌توان به چهار دسته تقسیم بندی کرد:

ابراز نادرست احساسات

اغلب ارتباطات در این فضا نوشتاری است و کیفیت ارتباط در فضای واقعی را ندارد. همین امر موجب کاهش احساسات در فرد می‌شود. این موضوع از آن جا اهمیت دارد که یک نوشته ممکن است حق مطلب را ادا کند، اما به هیچ وجه نمی‌تواند احساس افراد در جریان کنش متقابل را منتقل کند. چون ابراز احساسات از طریق راه‌حل‌های مجازی همچون تلفن همراه یا صفحه لپ‌تاپ، به این معنی است که ما هیچ بازخورد سریعی از طریق شنونده‌های خود دریافت نمی‌کنیم و این کار کاهش سطح خشم مجازی را برای ما سخت‌تر خواهد کرد.

تجربه ارتباط بدون مرز

در ارتباطات مجازی می‌توان دیوارها را شکست و به حوزه خصوصی دیگران وارد شد و حرف‌هایی را که افراد حاضر نیستند در ارتباط چهره به چهره بگویند، گفت. همین نوع نادرست ارتباط سبب می‌شود که تعاملات اجتماعی روزمره دچار مشکل شود و روند گفتگوی سالم بین افراد از بین برود.

حساسیت‌زدایی و عادی‌سازی بروز نادرست خشم

با ورود شبکه‌های اجتماعی در تلفن‌های همراه و انعکاس تصاویر و فیلم‌های قتل‌ها و فجایع انسانی و گفتگوهای خصومت‌آمیز بین افراد نوعی خشونت در میان اعضای جامعه حاکم می‌شود و به طور ناخواسته‌ای منجر به یادگیری الگوهای رفتاری نامطلوب شده و به رفتارهای خشونت‌آمیز دامن می زند. در واقع این گونه اقدامات فقط بیانگر ناهنجاری رفتاری، خشونت‌خواهی و خشونت‌طلبی بوده، ذهن افراد جامعه را مشوش می‌کند.

ایجاد احساس ناامنی عمومی در جامعه

بروز حجم زیادی از خشم‌های ناگفته در شبکه‌های اجتماعی، وجدان جمعی را آزرده می‌کند و زشتی عمل را در ذهن افراد عادی‌سازی می‌کند و برای افرادی که بالقوه آمادگی پرخاشگری را دارند، همچون موجی موافق عمل می‌کند که ترس و وحشت را در جامعه تسری دهند و اعتماد عمومی را متزلزل کنند.

آموزش شیوه‌های مختلف خصومت و پرخاشگری به دیگران

درست به همان صورت که بسیاری از شکل‌های دیگر کنش‌های اجتماعی را می‌آموزیم، مشاهده خشونت در رسانه‌ها، باعث به وجود آمدن یک الگوی غلط و آزاردهنده در بین افراد شود و موجب شود که افراد جامعه به تدریج این نوع از سبک ارتباطی را جایگزین روش‌های سالم مدیریت گفتگوهای خود کنند.