عوارض تحریک الکتریکی مغز، چه کسانی نباید از این روش استفاده کنند
تحریک الکتریکی مغز یک روش درمانی است که با تحریک نورون‌های مغزی صورت می‌گیرد. این روش برای درمان و بهبود برخی از بیماری‌ها می‌تواند اثربخش باشد. این روش درمانی، دارای عوارض جانبی نیز بوده و در مواردی استفاده از آن توصیه نمی‌شود.
در طی این مقاله به بررسی روش تحریک الکتریکی مغز می‌پردازیم. سپس عوارض و موارد منع استفاده از این روش بیان شده است. اگر شما می‌خواهید برای درمان از این روش استفاده کنید، برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این روش، تا پایان این مقاله با ما همراه شوید.
فهرست موضوعات بررسی شده
تحریک الکتریکی مغز چیست؟
تحریک الکتریکی مغز که به‌عنوان تحریک کانونی مغز نیز شناخته می‌شود، نوعی الکتروتراپی است. در این روش یک نورون یا شبکه عصبی در مغز به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم تحریک می‌شود. تحریک الکتریکی مغز برای اولین بار در نیمه اول قرن نوزدهم توسط محققانی مانند لوئیجی رولاندو و پیر فلورنس مورد استفاده قرار گرفت.
در سال‌های بعد این تکنیک با اختراع روش استریوتاکتیک توسط ویکتور هورسلی و با توسعه کاشت الکترود بهبود یافت. این روش با تحریک هیپوتالاموس می‌تواند باعث خشم ساختگی شود. الکترود باعث تحریک نورون‌هایی می‌شود، که در اطراف آن فعال هستند.
این روش به شکل‌های مختلفی قابل انجام است. برای مثال در تحریک عمیق مغز الکترودها در مناطقی از مغز کاشته می‌شوند. این الکترودها تکانه‌های الکتریکی تولید می‌کنند که در برخی از شرایط پزشکی تاثیر درمانی دارند. این تکانه‌های الکتریکی همچنین بر سلول‌ها و مواد شیمیایی مغز نیز تاثیر گذار هستند.
دکتر روی کوهن کادوش از دانشگاه آکسفورد از این روش برای بررسی چگونگی بهبود عملکردهای شناختی استفاده می‌کند. او درباره این روش می‌گوید:«تحقیقات نشان داده که با رساندن الکتریسیته به قسمت راست مغز می‌توان آستانه نورون‌هایی که اطلاعات را در مغزمان منتقل می‌کنند، تغییر داد و با انجام آن می‌توان توانایی‌های شناختی را در انواع مختلف عملکردهای روانی بهبود بخشید.»
تحریک عمیق مغز یک درمان ثابت شده برای افراد مبتلا به بعضی بیماری‌ها مانند لرزش، بیماری پارکینسون و دیستونی است. همچنین برای بیماری‌های روانپزشکی مانند اختلال وسواس فکری نیز استفاده می‌شود. تحریک مغز توسط سازمان غذا و داروی آمریکا به عنوان درمانی برای کاهش تشنج در صرع که به سختی قابل درمان است، تایید شده است.
تحریک الکتریکی مغز در درمان چه اختلالاتی موثر است؟
روش درمانی تحریک الکتریکی مغز در درمان برخی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. از جمله این بیماری‌ها و اختلالات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پارکینسون
- لرزش
- سندرم Meige
- صرع
- سندرم تورت
- اختلال وسواس فکری عملی
- درد مزمن
- سردرد خوشه‌ای
- زوال عقل
- افسردگی
- اعتیاد
- چاقی
روش تحریک الکتریکی مغز در درمان این اختلالات موثر است. ذکر این نکته حائز اهمیت است، که قبل از اقدام برای درمان با این روش حتما با یک متخصص در این زمینه مشورت‌های لازم را انجام دهید.
شایع‌ترین عوارض درمان با تحریک الکتریکی مغز
این روش درمانی می‌تواند با عوارضی احتمالی همراه باشد. به‌خصوص اگر انجام این روش به‌درستی صورت نگیرد باعث خسارت‌های زیادی می‌شود. از جمله عوارض این روش می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- عفونت
- مشکل در تنفس
- حالت تهوع
- مشکلات قلبی
- تشنج
- سردرد
- گیجی و مشکل در تمرکز
- احساس بی حسی
- سفتی عضلات صورت یا بازو
- مشکل در گفتار
- مشکل در تعادل
- سبکی سر
- تغییرات بینایی مانند دوربینی
- تغییرات خلقی، مانند عصبانیت، شیدایی و افسردگی
موارد ذکر شده در بالا از عوارض احتمالی تحریک مغناطیسی مغز است. اگر هر یک از این عوارض را مشاهده کردید با پزشک خود تماس بگیرید.
به قل از موسسه آموزش عالی هفتاد؛ یکی از روش های کم تهاجم برای تحریک الکتریکی مغز، TDCS است که در خصوص تقویت عملکرد مغز کاربرد دارد. طیف بهره گیری از روش درمانی TDCS بسیار گسترده است. این روش در راستای درمان افسردگی، درد های مزمن، اسکیزوفرنی، وزوز گوش، کاهش تاثیرات سکته مغزی اعم از بازتوانی و بهبود قدرت تکلم مورد استفاده قرار می گیرد. ما در این مقاله قصد داریم به سئوال “TDCS چیست؟” پاسخ دهیم.
به موجب عدم تماس مستقیم انرژی TDCS به بافت مغز و جریان پذیری خفیف، عوارض جانبی آن بسیار محدود می باشد. متداول ترین عارضه TDCS از انجام جلسات طولانی مدت و مکرر نشات می گیرد که به شکل خارش و قرمزی پوست در محل الکترود بروز پیدا می کند.
نادر ترین عوارض جانبی TDCS سرگیجه، سردرد و حالت تهوع می باشد. بهتر است بدانید این قبیل عوارض به موجب اجرا نامناسب و عدم بهره گیری از پروتکل صحیح به وجود می آید.
تحریک الکتریکی مغز به روش TDCS برای افراد دارای خراشیدگی در پوست سر محدودیت دارد. علاوه بر این، توصیه می شود بیماران دارای دستگاه تنظیم کننده ضربان و باتری در قلب از بهره گیری از TDCS اجتناب کنند.
موارد منع استفاده از روش تحریک الکتریکی مغز
درمان با تحریک الکتریکی فواید زیادی برای توانبخشی و کاهش درد دارد، اما آگاهی از موارد منع مصرف آن برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی بیمار بسیار مهم است. موارد منع مصرف شامل طیف وسیعی از موقعیت‌هایی است که در آن‌ها باید از تحریک الکتریکی یا به طور کامل اجتناب شود یا با احتیاط زیاد استفاده شود. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم.
- افرادی که دارای ضربان‌ساز، دفیبریلاتور یا هر وسیله الکتریکی کاشته شده دیگری هستند، از تحریک الکتریکی خارجی در معرض خطر قرار می‌گیرند. تعامل بین دستگاه کاشته شده و سیگنال‌های الکتریکی خارجی عملکرد ایمپلنت را مختل می‌کند و به‌طور بالقوه منجر به عوارض شدید می‌شود.
- اعمال تحریک الکتریکی روی استخوان‌های شکسته نباید انجام شود. انجام این کار در روند بهبودی اختلال ایجاد می‌کند، آسیب‌های موجود را تشدید می‌کند باعث عوارض بیشتر می‌شود.
- در دوره بارداری از این روش درمانی نباید استفاده کرد. در حالی که اثرات تحریک الکتریکی بر بارداری به طور کامل شناخته نشده است، به طور کلی توصیه می‌شود از چنین مداخلاتی در دوران بارداری به دلیل خطرات احتمالی برای مادر و جنین خودداری کنید.
- استفاده از روش درمانی تحریک الکتریکی مغز روی تومورها توصیه نمی‌شود. این عمل به‌طور ناخواسته گردش خون را در محل تومور تقویت کرده و رشد تومور یا متاستاز را تسریع می‌کند.
- اگر دارای ایمپلنت‌های فلزی هستید، استفاده از این روش درمانی مناسب نیست. ایمپلنت‌های جدید معمولاً از موادی مانند تیتانیوم ساخته می‌شوند و کمتر مستعد تداخل هستند. برخی از فلزات ممکن است به تحریک الکتریکی واکنش نشان دهند.
- افرادی که دارای نقص حسی یا شناختی هستند، هنگام درمان با تحریک الکتریکی نیاز به توجه ویژه دارند. کسانی که نمی‌توانند درد ناشی از اختلالات شناختی را بیان کنند، باید به دقت تحت نظر قرار گیرند تا از ایمنی آن‌ها در طول جلسات تحریک اطمینان حاصل شود.
درک و رعایت این موارد منع مصرف برای کاربرد ایمن و موثر درمان با تحریک الکتریکی در عمل بالینی بسیار مهم است. همکاری با متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، ارزیابی کامل بیمار و نظارت دقیق برای کاهش خطرات و بهینه‌سازی نتایج درمان ضروری است.
به نقل از کتابخانه ملی پزشکی:
استفاده از الکتریسیته در درمان بیماری‌ها از زمان‌های قدیم وجود داشته است، با مثال‌هایی از پزشکان باستانی که میگرن را با ماهی اژدر درمان می‌کردند. در قرن هجدهم، با پیشرفت علم برق، استفاده از جریان مستقیم برای درمان بیماری‌های روانپزشکی رایج شد، اما خطرات آن باعث کاهش استفاده از این روش گردید. در قرن بیستم، مطالعات نشان دادند که جریان‌های ضعیف می‌توانند فعالیت سلولی را تغییر دهند و به این ترتیب، تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) به عنوان یک روش غیرتهاجمی برای درمان در توانبخشی عصبی توسعه یافت.
منبع: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9879413/
چند مورد از نمونه‌های درمانی تحریک الکتریکی مغز
درمان الکتریکی مغز دارای زیرشاخه‌هایی است. هریک از این زیر شاخه‌ها دارای ویژگی‌های خاص خود هستند. از جمله این زیر شاخه‌ها شامل موارد زیر است:
- تحریک الکتروتراپی جمجمه (CES): تحریک الکتروتراپی جمجمه، نوعی تحریک عصبی است که جریان متناوب را از طریق الکترودهای روی سر ایجاد می‌کند. این روش برای درمان اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی استفاده می‌شود.
- تحریک عمیق مغز (DBS): تحریک عمیق مغز یک روش جراحی است که در طی آن الکترودهایی در مغز کاشته می‌شود. این الکترودها، تکانه‌های الکتریکی را با اهداف مشخصی در مغز که مسئول کنترل حرکت هستند، می‌فرستند. از این روش برای درمان طیف وسیعی از اختلالات حرکتی مانند بیماری پارکینسون، لرزش اساسی، دیستونی، وسواس فکری و صرع استفاده می‌شود.
- تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS): تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال شکلی از تعدیل عصبی است. در این شیوه از جریان مستقیم ثابت و کم که استفاده می‌شود. این روش در ابتدا برای کمک به بیماران مبتلا به آسیب‌های مغزی یا بیماری‌های روانی مانند اختلال افسردگی ساخته شد.
- درمان تشنج الکتریکی (ECT): الکتروشوک درمانی نوعی درمان روانپزشکی است که طی آن یک تشنج عمومی برای مدیریت اختلالات روانی مقاوم به درمان وارد می‌شود.
- تحریک مغناطیسی میدان کم (LFMS): تحریک مغناطیسی با میدان کم از میدان‌های الکترومغناطیسی برای التیام شکستگی‌های غیر پیوندی و افسردگی استفاده می‌کند.
- تحریک الکتریکی عملکردی (FES): تحریک الکتریکی عملکردی تکنیکی است که از پالس‌های الکتریکی کم انرژی استفاده می‌کند. این روش برای ایجاد حرکات مصنوعی بدن در افرادی که به دلیل آسیب به سیستم عصبی مرکزی فلج شده‌اند، استفاده می‌شود. به طور خاص، این شیوه برای ایجاد انقباض عضلانی در اندام‌های فلج شده برای ایجاد عملکردهایی مانند راه رفتن، تخلیه مثانه و ایستادن به‌کار برده می‌شود.
- درمان تشنج مغناطیسی (MST): درمان تشنج مغناطیسی نوعی الکتروتراپی و تحریک الکتریکی مغز است. در حال حاضر برای درمان اختلال افسردگی، افسردگی مقاوم به درمان، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و اختلال وسواس فکری-اجباری در حال بررسی است.
- تحریک عصب واگ (VNS): تحریک عصب واگ یک درمان پزشکی بوده که شامل ارسال تکانه‌های الکتریکی به عصب واگ است. این روش یک درمان کمکی برای انواع خاصی از صرع صعب‌العلاج، سردردهای خوشه‌ای، افسردگی مقاوم به درمان و توانبخشی سکته مغزی استفاده به‌شمار می‌آید.
- تحریک مغناطیسی عمیق ترانس کرانیال (TMS عمیق): تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال یک شکل غیرتهاجمی از تحریک مغز است. در این شیوه از یک میدان مغناطیسی متغیر برای القای جریان الکتریکی در ناحیه خاصی از مغز استفاده می‌شود.
- تحریک عصبی پاسخگو (RNS): سیستم تحریک عصبی پاسخگو یک دستگاه هوشمند قابل تنظیم است. محل قرارگیری و نحوه استفاده از آن برای هر فرد طراحی شده است. این دستگاه نشان می‌دهد در مغز هر شخص چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. سپس تنظیمات را می‌توان برای هر فرد به‌صورت جداگانه تنظیم کرد.
موارد ذکر شده در بالا انواع مختلفی از روش‌های تحریک الکتریکی مغز است. هر یک از آن‌ها دارای ویژگی‌های مخصوص به‌خود بوده و درمان نوع خاصی از بیماری‌ها و اختلالات کاربرد دارد.
تحریک الکتریکی مغز نورون‌ها را تحریک می‌کند و باعث بهبود توجه می‌شود. این درمان برای بیماری‌هایی مانند پارکینسون و صرع اثربخش است. همچنین می‌تواند تاثیر مثبتی بر افراد مبتلا به اختلالات شناختی و افسردگی داشته باشد.
