رفتار درمانی ( رفتار درمانی به انگلیسی = Behavior therapy) به مجموعه ای از مداخلات درمانی اشاره دارد که هدفشان از بین بردن رفتارهای ناسازگارانه و خود تخریب کننده و جایگزینی آن ها با رفتارهای سالم و سازگار است. در جلسات مشاوره روانشناسی از رویکرد رفتار درمانی استفاده می شود، به همین خاطر در این مقاله توضیح می دهیم کاربرد رفتار درمانی چیست و چرا اهمیت دارد؟
فهرست موضوعات بررسی شده
- رفتار درمانی چیست؟
- رفتار درمانی و دیگر رویکردهای درمانی
- تاریخچه رفتار درمانی
- رفتار درمانی روی چه چیزی تمرکز می کند؟
- ۳ نظریه جالب و یافته های پژوهشی در رفتار درمانی
- ۳ نمونه واقعی از رفتار درمانی
- هدف از رفتار درمانی چیست؟
- بررسی مزایا و معایب رفتار درمانی (6 مورد)
- درمان رفتاری در مقابل رفتار درمانی شناختی و روانکاوی
- نتیجه گیری ویکی روان
رفتار درمانی چیست؟
با بخش مقاله های مرتبط به روانشناسی در ویکی روان همراه باشید.
در طول رفتار درمانی، مراجعه کننده رفتارهای سازنده ای را می آموزد که بر رفتارهای ناسازگارانه غلبه می کند و به اهداف مورد نظر خود می رسد.
رفتار درمانی سنتی هنوز هم برای درمان فوبیاها و اجبارها از طریق استراتژی های حساسیت زدایی و انقراض سیستماتیک استفاده شده و برای تحریک رفتارهای تطبیقی در جوامع درمانی با استفاده از اقتصاد توکنی استفاده می شود (کازدین).
توکن ها به عنوان پاداش برای رفتارهای تطبیقی که منجر به کسب امتیازاتی مانند غذای ویژه، اوقات فراغت اضافی، یا فعالیت های لذت بخش می شوند، داده می شوند. نمونه هایی از اقتصادهای توکنی شامل جوامع مسکونی برای افراد با مشکلات یادگیری، جوامع توان بخشی برای افراد بهبود یافته از سو مصرف مواد، و انواع مختلف تسهیلات تادیبی است.
رفتار درمانی و دیگر رویکردهای درمانی
رفتار درمانی در طول سال ها در طیف وسیعی از مداخلات روان شناختی مختلف در ترکیب با رویکردهای دیگر توسعه و تنوع یافته است. مثال ها عبارتند از:
- درمان رفتاری و روانشناسی شناختی، که منجر به رفتار درمانی شناختی می شود.
- ذهن آگاهی و رفتار درمای شناختی، منجر به درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی می شود.
- ذهن آگاهی و علوم رفتاری زمینه ای که منجر به درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد می شود.
- CBT، ذهن آگاهی و انسان گرایی، که منجر به رفتار درمانی دیالکتیکی می شود.
تمام این رویکردهای درمانی یک پایه مشترک دارند: هدف آن ها تغییر رفتار مراجعه کننده است تا اقدامات آن ها با اهداف زندگی مورد نظرشان همسو شود.
این مقاله بر اصلاح رفتار تمرکز خواهد کرد، که منشا مستقیمی در رفتارگرایی دارد، یا چیزی که امروزه علوم رفتاری نامیده می شود.
تاریخچه رفتار درمانی
رفتار درمانی در اوایل دهه ۱۹۰۰ توسعه یافت و در دهه های ۱۹۵۰ و ۶۰ به یک رویکرد تثبیت شده برای درمان مشکلات مختلف سلامت روان تبدیل شد. این مساله ریشه در رفتارگرایی دارد، که از مطالعه رابطه بین محرک، پاسخ، و تقویت به عنوان ویژگی های فرآیند یادگیری پدید آمده است (مک کنا، ۱۹۹۵).
در حالی که جان بی. واتسون به عنوان پدر رفتارگرایی شناخته می شود، او ایده های خود را با بررسی اکتشافات ایوان پاولوف (۱۹۲۷ / ۱۹۶۰) توسعه داد.
هنگامی که پاولوف در مورد فرایندهای گوارشی سگ ها تحقیق می کرد، این واقعیت را مشاهده کرد که ارتباطات زمانی ایجاد می شوند که یک محرک (غذا) که باعث واکنش گوارشی (بزاق) می شود، با محرکی جفت شود که هیچ پاسخی ندارد (زنگ).
ارتباطی که سگ ها بین زنگ و غذا ایجاد کردند به این معنی بود که در نهایت زنگ در غیاب غذا باعث ترشح بزاق می شود. پاولوف این نوع واکنش آموخته شده را شرطی سازی کلاسیک نامید.
واتسون از شرطی سازی کلاسیک پاولوف استفاده کرد تا تاکید کند که تمام رفتارها ناشی از یادگیری هستند. او با تحقیق روی کودک خردسالی به نام آلبرت در مورد منشا فوبیاها تحقیق کرد. آلبرت در ابتدا از موش ها نمی ترسید، اما پس از اینکه واتسون موش را با صدای بلند جفت کرد، این موضوع آلبرت را ترساند و پس از چند بار تکرار، از موش ها ترسید. ترس او زمانی از بین رفت که آزمایش به مدت یک ماه تکرار نشد (واتسون، ۱۹۲۴ / ۱۹۹۷).
سپس، بی. اف. اسکینر (۱۹۶۳) کشف کرد که فراوانی رفتار به رویدادهایی بستگی دارد که از رفتار پیروی می کنند، که آن را شرطی سازی عملگرا می نامد. به عنوان مثال، اگر رفتاری پاداش داده شود، به طور مثبت تقویت می شود و احتمال تکرار آن بیشتر است. برعکس، اگر این رفتار نادیده گرفته شود، خاموش خواهد شد.
در همین حال، دلارد و میلر به صورت مشترک نظریه رفتاری 4 عنصر را در رفتار شناسایی کرد:
- محرک
- نشانه
- واکنش
- و تقویت
جوزف ولپ همچنین فرآیندی را کشف کرد که به عنوان مهار متقابل شناخته می شود، زمانی که تحریک یک واکنش جدید، قدرت یک واکنش همزمان را کاهش می دهد. این امر منجر به توسعه حساسیت زدایی سیستماتیک او برای درمان ترس و فوبیا شد (متزنر، ۱۹۶۳).
در نهایت، آلبرت باندورا (۱۹۷۷) اصول شرطی سازی کلاسیک و عملگرا را برای توسعه نظریه یادگیری اجتماعی به کار برد. باندورا کشف کرد که مردم چگونه از طریق مشاهده رفتار یا مدل سازی دیگران یاد می گیرند. همه این اصول رفتارگرایی به توسعه رفتاردرمانی کمک کرده است.
در ویکی روان مطالعه کنید:
رفتار درمانی روی چه چیزی تمرکز می کند؟
درمان رفتاری بر اصلاح رفتاری از طریق تقویت رفتارهای انطباقی و خاموش کردن رفتارهای ناخواسته تمرکز دارد. انقراض رفتاری اغلب با نادیده گرفتن رفتار یا از طریق شرطی سازی براندازانه به دست می آید.
شرطی سازی آزارنده می تواند برای کمک به ترک نوشیدن الکل فرد مورد استفاده قرار گیرد. معمولا دارویی تجویز می شود که در هنگام نوشیدن یک نوشیدنی الکلی فرد احساس تهوع می کند (الکینز، ۱۹۷۵).
به زودی، آن فرد نوشیدن الکل را با احساس بیماری مرتبط خواهد کرد و این احتمالا رفتار آن ها را تغییر خواهد داد. هدف این است که او از نوشیدن الکل بیزار شوند.
در همین حال، استراتژی های انقراض اغلب به والدینی که به دنبال تغییر رفتار بد کودک هستند، توصیه می شود. اغلب، والدین به صورت ناخواسته با توجه بیشتر به رفتار بد کودک، رفتار چالش برانگیز را تقویت می کنند و در حالی که این توجه ممکن است اصلاحی یا حتی تنبیهی باشد، این امر می تواند منجر به تقویت رفتار شود، به خصوص اگر کودک در هنگام رفتار خوب توجه کمتری دریافت کند.
در روند رفتار درمانی و جلسات مشاوره کودک به والدین آموزش داده می شود که کج خلقی های کودک خود را نادیده بگیرند یا از زمان بندی برای حذف آن رفتار استفاده کنند (Ducharme , Shecter، ۲۰۱۱).
تایم اوت (Timeout) یک استراتژی اصلاح رفتار است که برای از بین بردن رفتار ناخواسته استفاده می شود و فرصتی برای آرام کردن کودک فراهم می کند. در همین حال، رفتار مناسب زمانی پاداش داده می شود که زمان پایان یافته باشد.
۳ نظریه جالب و یافته های پژوهشی در رفتار درمانی
۱- مغز خود را تغییر دهید
دانشمندان رفتاری دریافته اند که یادگیری رفتار جدید می تواند مسیرهای عصبی در مغز را به دلیل نوروپلاستیسیته (neuroplasticity) تغییر دهد. این امر پیامدهای زیادی برای مداخلات رفتار درمانی دارد که یک مشتری را ملزم می کند تا با یادگیری مهارت های جدید اقدام کند.
یک مثال مستند، مدیتیشن ذهن آگاهی به عنوان یک ابزار مدیریت استرس و تاثیر آن بر فیزیولوژی عصبی است.
۲. یادگیری پیشرفته
تحقیقات جدیدی در رفتار درمانی که به بیماران مبتلا به سکته مغزی بزرگسالان آموزش می دهد که چگونه بازی های ویدیویی مبتنی بر سرگرمی را انجام دهند نشان داده است که این مداخله رفتاری پتانسیل فعال کردن مجدد تعدیل کننده های عصبی خفته را دارد و به توسعه مسیرهای عصبی جدید در مغز کمک می کند (Bavelier et al., 2010).
این رویکرد رفتار درمانی از غنی سازی محیطی برای فعال سازی مجدد مدلولاتورهای عصبی استفاده می کند که مغزهای در حال توسعه را قادر می سازد سریع تر و عمیق تر از مغزهای بالغ یاد بگیرند.
۳. واقعیت مجازی
درمان مواجهه کنش محور (ACET) یک رویکرد رفتار درمانی جدید است که از یک محیط واقعیت مجازی تعاملی برای درمان بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و کاهش پریشانی روانی استفاده می کند (Kamkuimo Kengne et al., 2018).
ACET از تکنیک های گیمیفیکیشن تعاملی استفاده می کند که کاربر را در یک محیط یادگیری فعال قرار می دهد تا ارتباطات جدید و بدون مشکل را برای تحریک محرک های قبلی از طریق سطوح درجه بندی شده مواجهه مستقیم و غیرمستقیم تحریک کند. ACET یک روش جدید برای درمان PTSD است و به آزمایش های بیشتری نیاز است.
۳ نمونه واقعی از رفتار درمانی
قبلا در ویکی روان درباره مراحل رفتار درمانی صحبت کردیم اما تکرار نمونه هایی از آن اهمیت دارد. به نظر شما رفتار درمانی در زندگی واقعی چگونه به کار می رود؟ بیایید نگاهی بیندازیم.
1. آموزش رفتاری والدین (Behavioral parent training – BPT)
BPT یک رفتار درمانی مبتنی بر شواهد برای والدین با کودکانی است که رفتار چالش برانگیزی از خود نشان می دهند (تاکر و همکاران، ۱۹۹۸).
آموزش رفتار والدین، پدر و مادرها را به مهارت های مورد نیاز برای تغییر رفتار خود به گونه ای مجهز می کند که تغییرات رفتاری را در فرزندانشان برانگیزد.
والدین در شیوه های مدیریت رفتاری آموزش می بینند که رفتار اجتماعی کودک را تقویت می کند و رفتارهای مخرب را کاهش می دهد.
آموزش والدین معمولاً هنگام درمان طیف وسیعی از مسائل رفتاری کودکان، از جمله اختلال کمبود توجه- بیش فعالی (ADHD)، پرخاشگری، بیش فعالی، رفتار تکانشی، تحریک پذیری و امتناع از مدرسه مورد نیاز است.
۲. درمان تحلیل رفتاری کاربردی (ABA – Applied behavioral analysis)
درمان ABA برای کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم (ASD) به افراط و نقص های رفتاری منحصر به هر کودک می پردازد.
تحلیلگران رفتار نگران تئوری های علل اوتیسم نیستند. تمرکز آنها بر رفتار به تنهایی منجر به توسعه و اصلاح رویکرد آنها شده است و برنامه های مدرن ABA را برای کودک انعطاف پذیر، کاربردی و سرگرم کننده می کند.
تحقیقات نشان می دهند که درمان ABA (که به عنوان مداخله رفتاری شدید اولیه نیز شناخته می شود) در هنگام استفاده شدید (۳۰ تا ۴۰ ساعت در هفته) بسیار موثر است. با این حال، تکنیک های خاص ABA که تنها یک نوع رفتار را هدف قرار می دهند نیز می توانند بدون یک برنامه فشرده بسیار مفید باشند.
مشاوران پیشنهادی ویکی روان:
3. رفتار درمانی مبتنی بر مواجهه
قبلا در ویکی روان درباره مواجهه درمانی و فواید آن توضیح دادیم. درمان های رفتاری مبتنی بر مواجهه با محرک هایی که آن ها را می ترسند و شواهد محکمی دارند که اثربخشی آن ها را نشان می دهد. از دیدگاه رفتاری، فوبیاهای خاص با اجتناب از محرک های فوبیک حفظ می شوند. این اجتناب مانع از یادگیری واکنش های رفتاری جدید و تطبیقی به محرک های ترس آور می شود.
مواجهه درمانی از درگیر شدن مجدد مشتری هراسی با محرک ها یا موقعیت های ترسناک (چه در واقعیت، واقعیت مجازی یا تمرینات تخیلی) حمایت می کند تا در طول زمان حساسیت آنها را از بین ببرد.
هدف از رفتار درمانی چیست؟
به طور خلاصه، رفتار درمانگران با همکاری مراجعان در موارد زیر به اهداف شخصی و حرفه ای کمک می کند:
- تعیین اهداف مورد توافق طرفین.
- حذف رفتارهای ناسازگارانه که مانع رسیدن به هدف می شود.
- جایگزین کردن رفتارهای ناسازگار با رفتارهای سازنده ای که اهداف مورد توافق را برآورده می کنند.
برای انتخاب مشاور خوب می توانید به صفحه لیست مشاوران روانشناس ویکی روان مراجعه کنید.
بررسی مزایا و معایب رفتار درمانی (6 مورد)
مانند بسیاری از چیزها در زندگی، باید از تمام زوایا به آن نگاه کرد و نکات منفی و مثبت را در نظر گرفت. همانطور که یونگ درمانی یا درمان متمرکز بر هیجان مزایا و معایبی دارند، بیایید نگاهی به مزایا و معایب رفتار درمانی بیندازیم.
۳ مزیت رفتار درمانی
۱. اصلاح رفتار درمانی در اقتصادهای توکنی، مانند مراکز توان بخشی و موسسات تادیبی (کازدین، ۱۹۸۲)، پاداش های فوری را برای انطباق رفتاری و رفتار طرفدار اجتماعی اعمال می کند. این امر در کوتاه مدت نتایج بسیار موثری دارد.
۲. به دلیل بازخورد لحظه ای ارائه شده توسط تکنیک های اصلاح رفتار، محققان دریافتند که این مداخلات برای دانش آموزانی که ممکن است با حافظه بلند مدت و تحمل برای برآورده شدن خواسته ها دست و پنجه نرم کنند، مانند کودکان مبتلا به ADHD و اوتیسم سایر مشکلات یادگیری بسیار موثر است.
۳. درمان های مواجهه مبتنی بر رفتار برای PTSD و حساسیت زدایی سیستماتیک از طریق مواجهه تدریجی با محرک های فوبیک، درمان های بسیار مقرون به صرفه ای هستند که نتایج بلند مدت مثبتی دارند.
۳ عیب رفتار درمانی
۱. اثرات اقتصاد توکنی کاربرد بسیار کمی در خارج از موسسه ای که در آن به کار گرفته می شود، مانند تسهیلات نوسازی و تادیبی دارد. در مقایسه با سایر روش های درمانی، میزان عود همچنان بالا است.
۲. رفتار درمانی باید به طور مداوم انجام شود، که نیاز به درجه بالایی از مهارت دارد. آن هایی که مهارت های لازم را ندارند ممکن است هنگام مدیریت رفتار چالش برانگیز به تنبیه روی آورند که می تواند حالت تدافعی و مشکلات رفتاری بیشتری ایجاد کند.
۳. رفتار درمانی می تواند این واقعیت را نادیده بگیرد که افراد سبک های یادگیری متفاوتی دارند و به روش های مختلف یاد می گیرند. این موضوع می تواند به طور جدی پیچیدگی رشد و یادگیری انسان، به ویژه مولفه های زیستی تنوع عصبی و شخصیت، تاثیر محیط اجتماعی – سیاسی (مانند کلاس، نژاد، جنسیت و جنسیت) بر یادگیری، و تاثیر تجربیات اولیه کودکی بر روان رنجوری و توانایی یادگیری را دست کم بگیرد.
درمان رفتاری در مقابل رفتار درمانی شناختی و روانکاوی
همان طور که در بالا توضیح داده شد، رفتار درمانی به علل روان شناختی مشکل مورد نظر توجه نمی کند و در عوض بر تغییرات رفتاری تمرکز می کند. در همین حال، رفتار درمانی شناختی به بررسی رابطه بین افکار، احساسات و رفتار مشتری و چگونگی تقویت آن ها بر حسب نوشته های داخلی تکراری می پردازد.
رفتار درمانی شناختی این نوشته های ناسازگار را به چالش می کشد و آن ها را با فعالیت هایی جایگزین می کند که رفتار انطباقی را با توجه همزمان به شناخت، عواطف و رفتار مشتری تقویت می کند.
در نهایت، روانکاوی به علل ریشه ای مشکلات روانی در تجربیات اولیه کودکی می پردازد که اغلب به طور ناخودآگاه در الگوهای ارتباطی زندگی بزرگسالان تکرار می شوند. روان کاوی بر تفسیر دنیای درونی مشتری برای از بین بردن پیوندهای ناخودآگاه بین تجربیات اولیه سرکوب شده و عملکرد روانی بزرگسالان برای بهبود سلامت روانی مشتری و کیفیت کلی زندگی تمرکز دارد.
پیشنهاد می کنیم مقاله روانکاوی چیست را در ویکی روان حتما مطالعه کنید.
نتیجه گیری ویکی روان
هر یک از رویکردهای درمانی ویژگی خاصی دارند که برای موضوعی خاص مورد استفاده قرار می گیرند. بالا به کاربرد رفتار درمانی اشاره کردیم، اگر احساس می کنید با توجه به وضعیتی که در آن قرار دارید نیاز به مشاوره با متخصص رفتار درمانی دارید می توانید در ویکی روان مشاوره روانشناسی غیرحضوری (آنلاین، تلفنی و چتی) خریداری کنید.
