در کشور وسیع و گسترده ایران که تکنولوژی های حمل و نقلی در آن بسیار افزایش پیدا کرده آمار نشان میدهد سالانه چیزی قریب به بیست و هشت هزار کشته در تصادف ها بر اثر رانندگی کشف میشود . در صورتی که این آمار در کشور های دیگر بسیار کمتر میباشد . اما چرا آمار تصادفات در راننده های ایرانی بیشتر است موضوعی است که باید از نگاه روانشناسی به آن پرداخت. در ادامه به موضوع روانشناسی شخصیت رانندگان ایرانی میپردازیم.
رعایت نکردن فاصله یا به اصطلاح «سپر به سپر» راندن، سرعت غیرمجاز و انحراف ناگهانی به راست یا چپ، واژگونی خودرو اکثرا به دلیل خستگی و خواب آلودگی راننده ها از مهم ترین عوامل انسانی تصادفات در ایران هستند.
علاوه بر رعایت نکردن قوانین از سوی راننده ها، ایمن نبودن جاده ها و کیفیت پایین خودروها هم از دلایل هم و غیرانسانی افزایش تلفات در ایران محسوب می شوند.
البته خوشبختانه با زحمات همه جانبه راهنمایی و رانندگی گویا طبق آمار غیررسمی، میزان تلفات به تقریبا نصف در سال ۹۲ کاهش یافته است.
بیشترین تلفات تصادفات نیز به ترتیب متعلق به استان های مرکزی، رضوی، لرستان، فارس، تهران و خراسان شمالی بوده اما هدف من بررسی روان شناختی و جامعه شناختی این مقوله است.
درواقع، اساس کار، بررسی رانندگی طولی (در طول زمان و بررسی کلیت آن) است نه مقطعی زیرا وضعیت روان شناختی لحظه ای و درازمدت فرد می تواند کاملا نوع رانندگی را تحت تاثیر قرار دهد.
وجوه شخصیتی و رفتاری در روانشناسی شخصیت رانندگان ایرانی
چگونگی رانندگی با اتومبیل (البته در بررسی بلندمدت بیشتر صادق است)، به خوبی نشان دهنده وجوه مختلف و صفات شخصیتی و رفتاری است زیرا رعایت قوانین و مقررات، احترام به حقوق دیگران، کنترل درونی و بیرونی فردی در مقابل محرک های ترافیکی و میزان پاکیزگی و حفظ سلامت ایمنی اتومبیل و ایجاد فضای آرامبخش برای سرنشینان و راننده های دیگر، همگی نمونه هایی از رفتار اجتماعی راننده است که هنگام رانندگی، ناخودآگاه شخصیت واقعی یا هوش هیجانی فرد را منعکس می کند.
خطای شناختی
در روان شناسی اجتماعی ۲ مقوله مهم دیگر هم مطرح است؛ اولی، یادگیری اجتماعی (تقلید و تبعیت از رفتارهای دیگران) که در رانندگی با عبارت «همه همین طوری می رانند، هیچ کس به فکر حق تقدم نیست» بروز می کند و دومی، تله اجتماعی است؛ یعنی یک جمعیت به دلیل خطای ۱ نفر به تله می افتند.
مثلا تصادف یا توجه نکردن به علامت ورود ممنوع باعث ترافیک و دیررسیدن افراد برای امور روزمره و استرس های خاص اجتماعی و روان شناختی مربوطه می شود و این استرس به نوعی به دیگران منتقل و دامنه این «تله» رفته رفته گسترده تر خواهدشد. از لحاظ روان شناسی چند نوع خطای شناختی حین رانندگی وجود دارد:
۱- خطای نسبت دهی
اشتباهات دیگران را به شخصیت یا مهارت آنها نسبت می دهیم و اشتباهات خود را وابسته به موقعیت می دانیم.
مثلا وقتی کسی بدون حق تقدم حرکت می کند، چند ناسزا از قبیل بی شخصیت و بی فرهنگ به او می دهیم ولی وقتی خودمان این کار را می کنیم، آن را به خستگی، جبران کمبود وقت و… نسبت می دهیم.
۲- خطای داننیگ کروگر
در راستای مطالعه روانشناسی شخصیت رانندگان ایرانی باید توانایی و مهارت خودمان را بیشتر از واقع ارزیابی می کنیم.
مثلا برای نشان دادن دست فرمان خود به دیگران در مقایسه با مایکل شوماخر و راننده ها فرمول یک با ویراژ یا سرعت غیرمجاز و عدم ارزیابی همه جانبه، خود و دیگران را به دلیل این خطای ذهنی مهارت در معرض خطر قرار می دهیم.
ذکر این نکته در روانشناسی شخصیت رانندگان ایرانی بسیار مهم است ضوابط اخلاقی بیشتر افراد در شرایط سخت، کمی کمرنگ می شود و مثلا حین ترافیک و خستگی یا استرس زود رسیدن، تعارف معمول مودبانه همیشگی در آن ها کاهش می یابد و باید در کاهش استرس های اینچنین کوشید و با راهکار های مختلف مذکور در همین پایگاه روانشناسی در برطرف کردن آنها کوشید .
بر این باورم که با آموزش مداوم از کودکی، مخصوصا با فیلم و کارتون، ترویج فرهنگ رانندگی و ارزشی مدار کردن آن نه تنبیهی کردن، نصب دوزبین، گشت زنی های مداوم، جریمه های طولانی و سنگین و حتی ضبط گواهینامه در موارد مخصوصا تکرار، اجبار به شرکت افراد متخلف در دوره بازآموزی، دادن امتیاز به افرادی که کمترین نمره منفی را دارند، مثل کاهش مبلغ خلافی و…
شاید بتوان فرهنگ رانندگی بهتری را ساماندهی کرد.
شعار من در این خصوص این است: «رانندگی یک امتیاز شهروندی است، نه حق شهروندی» و این امتیاز باید هر زمان که نیاز باشد (چه با وجود تخلفات مکرر چه با محدودیت های عقلی و فیزیک و سنی در ارتباط با موضوع) سلب شود.
ویکی روان محیطی صمیمی و مطمئن برای کسب اطلاعات کاربردی مرتبط با رشته روانشناسی میباشد. میتوانید سوالات و مشکلات شخصی خود را با ما در میان بزارید تا روانشناسان ما در کمترین زمان پاسخ گوی شما باشند
