معمولا قبل از اینکه بخواهیم راجع به هرچیزی تعریفی پیدا کنیم و آن را شرح دهیم قطعا باید از روانشناسی آن شناخت کاملی پیدا کنیم . اما در اینجا بحث نحوه معتاد شدن در جامعه به میان آمده است پس باید نسبت به پدیده اعتیاد و معتاد شدن شناخت داشته باشیم . خیلی از موارد میتوانند در اعتیاد یک شخص موثر باشند و این موارد قطعا به صورت یک ویژگی در افراد پدیدار میشوند که قابل احساس از بابت دیداری و شنیداری نیز میباشد.
فهرست موضوعات بررسی شده
بررسی نحوه معتاد شدن
با ویکی روان همراه شوید.
نحوه معتاد شدن فرزندان
کانون خانواده و محیط خراب در نحوه معتاد شدن فرزندان نقش دارند اما دیده شده که همیشه بدین گونه نیست بر فرض مثال پدر یا مادر یا هر دو دارای اعتیاد بوده اما فرزندان هیچ گونه گرایشی به مصرف حتی سیگار هم ندارند و از اینگونه موارد.
در تعریف روانشناسی رفتارگرا ، اعتیاد را با شرطی سازی عامل میتوان اینگونه شرح داد :
هر عملی که پاداش بدنبال داشته باشد آن عمل آموخته می شود.
در فرایند نحوه معتاد شدن پس از مصرف مخدر فرد احساس رضایت و نشاط می کند این غلبه بر احساس رضایت توسط قسمتی از مغز که موسوم به مسیر پاداش در مغز می باشد بوجود می آید و این امر باعث افزایش رفتار می گردد.
در این رویکرد اعتیاد همانند رفتارهای دیگر آموخته می شود و فرآیند یادگیری را سپری می نماید این نظریه در حوزه رفتار گرایی تنها در خصوص اعتیاد کاربردی نمی باشد بلکه اکثر رفتارهای منجر به یاد گیری را شامل می شود که توسط تقویت کننده ها آموخته می شود در این مدل نیز مواد مخدر حکم تقویت کننده را دارا می باشد .
تبیین چگونگی اعتیاد به مواد مخدر با نظریه تائید
نظریه تولمن به تقویت به عنوان متغییر یادگیری اهمیتی نمی دهد لیکن نام تایید را به آنچه که رفتارگرایان تقویت می نامند می گذارد.
از نظر تولمن انتظارات حدس هایی هستند مبنی بر اینکه چه چیزی (علامت)به چه چیز دیگری(علامت دیگر ) می انجامد حدس های موقتی اولیه همان فرضیه نام دارند.
فرضیه ها اگر به وسیله تجربه تایید شوند حفظ می گردند. انتظاری (فرضیه ای) که پیوسته تایید می شود به(باور) می انجامد یا به عبارتی دیگر ارگانیسم باور خواهد کرد که اگر به طریق خاصی عمل کند نتیجه معینی به دست خواهد آمد. در این فرآیند حدس (فرضیه) اینکه مواد مخدر مفید است توسط تجربه تایید می گردد. و با تداوم تایید به باور (اعتیاد) می انجامد.
در بررسی نحوه معتاد شدن چنانچه فردی در موقعیت درد و اضطراب مواد مخدر استعمال نماید به سرعت اضطراب او کاهش خواهد یافت در اینجا این فرض مطرح میگردد که مواد مخدر در کاهش اضطراب و بهبود عملکرد نقش مثبتی را داشته است و با تجربه در تداوم مصرف این فرض تائید می شود و با تداوم تایید سرانجام به باور می رسد حد فاصل تداوم تایید و باور زمانی است که فرد بصورت مکرر استفاده می نماید و اعتیاد در او شکل گرفته است.
روانکاوی اعتیاد
گرچه از این منظر به اعتیاد و شکل گیری اعتیاد پرداخته نشده اما بدلیل علاقه فردی به روانکاوی به تحلیل اعتیاد بنابر اصل روانکاوی می پردازم. در تمام انسانها یک اصل وجود دارد بنام اصل لذت، این اصل تمایل ذاتی ارگانیسم برای اجتناب از درد و جستجوی لذت از طریق تخلیه تنش می باشد.
در تاپیک فروید اصل لذت ارتباط با «Id»پیدا می کند و یا همان قسمتی از ذهن که از بدو تولد با انسان وجود داشته و سائقه اصلی و اولی ، اصل حاکم بر حیات روانی همان اصل لذت را فراهم می کند .
نهاد «Id» غیر عقلانی و غیر اخلاقی و تابع غریز می باشد و تمایل ذاتی برای ارضاء فوری را خواستار است. و در تاپیک فروید مراحل رشد نیز دارای سطوح متفاوت بنام مراحل رشد روانی – جنسی می باشد
اولین مرحله رشدی روانی- جنسی کودک که هجده ماهه اول می باشد بنام« oral stage» بیشترین نقش را در نحوه معتاد شدن در بزرگسالی دارا می باشد .در این مرحله کودک تمام لذت های خود را از طریق دهان ارضاء می کند ، تشنگی، گرسنگی ، تحریکات لمسی لذت بخش برانگیخته شده بوسیله نوک پستان یا جانشین آن ، حساسیت مربوط به بلع و سیری .
تنش دهانی
حالات تنش دهانی موجب می شود کودک در جستجوی ارضاء دهانی برآید که مشخصه آن آرامش پس از مراقبت و نوازش است . محرومیت یا اقناع بیش از حد ممکن منجر به تثبیت لیبیدویی می شود و صفات بیمار گونه در بزرگسالی بروز می کند.
صفات بسیاری را میتوان نام برد که از این مرحله بوجود می آید که در چگونگی اعتیاد به مواد مخدر نقش دارند و فرد را واجد آسیب در موقعیت های دشوار می سازد که این امر ریسک احتمال گرایش به مصرف مواد را بالا می برد.
این افراد در بزرگسالی بدلیل تثبیت در این مرحله ، در پی ارضاء دهانی می باشند یعنی در بزرگسالی بیشترین چیزها برایشان باید ارضاء دهانی را در پی داشته باشد.
مواد مخدر بدلیل مشخصه هایی که برای کسب لذت دارا می باشد واجد تامین ارضاء در فرد بوده . اینجا این سوال پیش می آید که« ego »چه نقشی را دارد
در برابر اصل لذت یک اصل بنام اصل واقعیت وجود دارد این اصل کارکرد آموخته شده ای است که ارتباط نزدیکی با «ego»دارد . این اصل ، اصل لذت را تعدیل می کند.
ساختمان دوم ذهن« ego »یا ضمیر آگاه با پیروی از اصل واقعیت و با توسل به تفکر منطقی در مورد عواقب اعمال به شخص در بقای امنیت آمیز در جهان کمک می کند.
در بزرگسالی فرد در موقعیت های مختلف و خطر آفرین تنش هایی را که در ضمیر ناآگاه بوده را احساس می کند این تنش ها که که از سائق های واپس رانده شده در مرحله رشد روانی – جنسی می باشد بوجود می آید .
نظریه تنش کاهی
طبق این نظریه انگیزه رفتار، کوشش ارگانیسم برای کاهش تنش ناشی از سائق های ارضاء نشده یا ناخودآگاه است.
به این ترتیب اصل لذت نیروی تنش کاه و لذا انگیزنده ای قوی محسوب می شود . وقتی سائق واپس زده می شود، اضطراب رخ می دهد که به مثابه سائقی اکتسابی عمل می کند، به این ترتیب انگیزه رفتار فرد ممکن است کوشش برای کاستن اضطراب باشد.
فرد در بزرگسالی ممکن است از موقعیتهای احتمالا اضطراب آور اجتناب کند، بی آنکه این الگوی اجتنابی به هیچ وجه خود آگاه باشد.
بیمار یاد می گیرئ که برخی از رفتارها مانند مصرف مواد می توانند اضطراب را کم کنند و به این ترتیب الگوهای روی آوری را جانشین الگوهای اجتناب می کند.
با توجه به انبازهای جنسی سرکوب شده و سائق های واپس رانده شده در مرحله بزرگسالی و بروز تنش برای رفع آن بوسیله سیر قهقرایی به مرحله ای که تثبیت گشته و ارضاء سائق هایی که بصورت پخته تر و مطابق سن و احوال در فرد می باشد ساختار قوی تری از« Id » را در ذهن نمایان می گرداند زیرا در مرحله ای قرار گرفته که بیشترین کارایی را در احساس رضایت فرد از خود ایفا می کند و فرد را در مراحل اولیه واجد اعتماد به نفس در سازگاری و تعامل با اجتماع و خانواده می گرداند.
رفتار نابهنجار و نحوه معتاد شدن
اما با توجه به اینکه سوء مصرف مواد رفتاری نابهنجار تلقی می شود، و با توجه به مسئولیتی که نیروی کنش که مبتنی بر اصل واقعیت می باشد «ego»این مقوله را بصورت اکتسابی ،منطقی و قضاوت خود نتیجه این عمل را پیش بینی می کند و در تطبیق این رفتار با واقعیت این رفتار را نامتعارف تحلیل می نماید.
زیرا این رفتار به دلیل ارضای چند بعدی به سرعت آموخته می شود و ادامه آن به اعتیاد و وابستگی می انجامد در این صورت تمامی منابع، نیروی محرک، و هدف در فرد معتاد صرف فراهم آوری برای کسب لذت صرفا توسط مواد می گردد نه ارضاء سائق های واپس رانده شده . در این فرایند می توانیم نیروهای « Id و تلاش ego » را جهت کنترل آن مشاهده کنیم .
در شخص وابسته به مواد ، نیاز « Id »به ارضاء ، چنان به مقاومت ego غلبه پیدا می کند که طلب ماده مخدر تبدیل به تنها هدف زندگی وی می گردد. افرادی که تحت سلطه اصل لذت هستند و« Id» بطور عمده نیروی محرک آنها را تشکیل می دهد، از وجدان ضعیفی برخوردارند یا فاقد « super ego »می باشند که به آنها «hedonist» گفته می شود.
