اعتیاد

بررسی داروهای روانگردان از وابستگی تا سوءمصرف

از روزگاران کهن، مردم از داروها برای تحریک شدن یا آرامش یافتن، خوابیدن یا بیدار ماندن، حدّت بخشیدن به ادراک‌های عادی، یا برای ایجاد توهم استفاده کرده‌اند. واژه دارو در اشاره به هر نوع ماده (به جز غذا) که به طور شیمیایی کارکرد ارگانیسم را تغییر دهد، به کار می‌رود. داروهایی که بر رفتار، هشیاری و یا خلق و خو تاثیر می‌گذارند، داروهای روانگردان نامیده می‌شوند.

هم داروهای غیرمجاز «خیابانی» از قبیل هروئین و ماری جوآنا، هم داروهای مجاز مانند آرامبخش‌ها و داروهای محرک و هم داروهای آشنا از قبیل الکل، نیکوتین و کافئین در زمره این دسته از داروهای روانگردان به حساب می‌آیند.

بررسی داروهای روانگردان و تاریخچه آنها

با سایت روانشناسی ویکی روان همراه باشید.

باید یادآوری کرد که مجاز یا غیرمجاز بودن کاربرد دارو تابع یا بازتاب خطرات آن نیست. مثلا، کافئین (قهوه) به طور کلی پذیرفته شده است و مقرراتی برای کاربرد آن وجود ندارد، برای نیکوتین (توتون) مقررات اندکی وجود دارد و در حال حاضر حتی تحت نظارت اداره غذا و دارو نیست، برای مصرف الکل هر چند مقررات زیادی وضع شده، اما مصرف آن بالاست و ماری جوآنا (حشیش) غیرقانونی است.

با این‌ همه باید گفت نیکوتین از همه این مواد زیان‌آورتر است زیرا همه ساله موجب مرگ تقریباً ۳۶۰ هزار نفر می‌شود

بنابراین اگر امروزه کسی می‌خواست نیکوتین را برای نخستین بار عرضه کند باید ابتدا معلوم می‌شد اصلاً می‌تواند قانونی و مجاز باشد یا خیر.

داروهای روانگردان رفتار و هشیاری را تحت تاثیر قرار می‌دهند، زیرا از راه‌های خاص زیست – شیمیایی، بر مغز اثر می‌گذارند. با تکرار مصرف دارو ممکن است شخصی به هر یک از این داروها وابستگی پیدا کند.

داروهای روانگردان

مشاورین روانشناس مرتبط با این موضوع
محمد رضا سعید فیروزه محمد رضا سعید فیروزه
دکترای روانشناسی
از 175,000 هزار تومان
پوریا رضائی پوریا رضائی
مشاور روانشناس
از 75,000 هزار تومان
لیلا امینیان لیلا امینیان
دکترای روانشناسی
از 62,500 هزار تومان
صفورا نصیری صفورا نصیری
مشاور روانشناس
از 60,000 هزار تومان
مهندس محمد خانی مهندس محمد خانی
مهندس آی تی
از 150,000 هزار تومان
علیرضا سروش علیرضا سروش
دکتری روانشناسی
از 100,000 هزار تومان
حامد عامری حامد عامری
مشاور روانشناس
از 75,000 هزار تومان
اسما مشمول اسما مشمول
دکتری روانشناسی
از 60,000 هزار تومان
مشاورین روانشناس مرتبط با این موضوع
سید محمد ستارزاده سید محمد ستارزاده
مشاور روانشناس
از 87,500 هزار تومان
لاله دستوری لاله دستوری
مشاور روانشناس
از 60,000 هزار تومان
نیایش مسلمیان نیایش مسلمیان
مشاور روانشناس
از 120,000 هزار تومان
پردیس میرمعینی پردیس میرمعینی
دکتری روانشناسی
از 65,000 هزار تومان
فرح ناز حیاة غیبی حقیقی فرح ناز حیاة غیبی حقیقی
مشاور روانشناس
از 75,000 هزار تومان
صديقه فنائی صديقه فنائی
دکتری روانشناسی
از 75,000 هزار تومان
لیلا شکوری لیلا شکوری
دکتری روانشناسی
از 112,500 هزار تومان
مریم جاویدی مریم جاویدی
مشاور روانشناس
از 60,000 هزار تومان

وابستگی دارویی سه ویژگی عمده دارد که عبارتند از:

  1. تحمل، یعنی اینکه شخص با ادامه مصرف مجبور می‌شود مرتبا مقدار مصرف ماده را افزایش دهد.
  2. علائم ترک دارو، یعنی با قطع مصرف شخص واکنش‌های جسمی ‌و روانی ناخوشایندی را تجربه می‌کند.
  3. احساس اجبار در مصرف، یعنی شخص بیشتر از آنچه قصد داشته باشد مصرف می‌کند، می‌کوشد میزان مصرف را کنترل کند اما نمی‌تواند و وقت زیادی را صرف به دست آوردن مواد می‌کند.

میزان تحمل داروهای روانگردان و شدت نشانه‌های ترک اعتیاد در مورد مواد مختلف فرق می‌کند. مثلا میزان تحمل مواد افیونی نسبتاً به سرعت افزایش می‌یابد و تحمل معتادان ممکن است به حدی برسد که مقدار مصرف هر وعده آن، برای غیرمعتادها کشنده باشد.

برعکس، میزان تحمل کسانی که ماری جوآنا مصرف می‌کنند به ندرت بالا میرود. نشانه‌های ترک دارو پدیده رایجی به دنبال مصرف طولانی و زیاده از حد الکل، مواد افیونی و مسکن‌هاست.

این نشانه‌ها در مورد داروهای روانگردان رایج‌ترند اما کمتر آشکارند، لیکن در مورد توهم‌زاها، حتی در پی مصرف مکرر، ایجاد نمی‌شوند (انجمن روانپزشکی امریکا، ۱۹۹۴).

با اینکه پدیده تحمل و نشانه‌های ترک اعتیاد از ویژگی‌های اصلی وابستگی دارویی محسوب می‌شوند اما در امر تشخیص اعتیاد، وجود آنها ضروری نیست

شخصی که همانند برخی مصرف‌کنندگان ماری جوآنا الگویی از بی‌اختیاری مصرف را نشان دهد، فردی وابسته به دارو محسوب می‌شود، هرچند هیج نشانه تحمل یا ترک اعتیاد نداشته باشد.

وابستگی دارویی را معمولا از سوء مصرف دارو متمایز می‌دانند. کسی که به دارویی وابسته نیست (یعنی هیچ نوع نشانه‌ یی از تحمل، ترک اعتیاد، یا بی اختیاری مصرف دارو در او دیده نمی‌شود)

اما مصرف داروی معینی را به رغم پیامدهای خطرناک آن ادامه می‌دهد، دچار سوء مصرف داروست.

مثلاً، درباره کسی که زیاده‌روی او در مصرف الکل منجر به تصادفات مکرر، غیبت از کار، یا مشکلات زناشویی می‌شود گفته می‌شود که سوء مصرف دارو  الکل دارند.

فاطمه صبوری پور

سی ساله ليسانس روانشناسی عمومی فوق ليسانس روان شناسی تربيتی دانشجوی دكتری روانشناسی تربیتی

یک دیدگاه

  1. سلام
    ۸ساله شیشه مصرف میکنم دیگه زده شدم خواستم راهنمایم کنید ازسیرجانم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا